Tema 8: a ensinanza das linguas estranxeiras en España. Experiencias europeas e non europeas

Dende hai uns anos vimos escoitando nas noticias cada certo tempo sobre os malos resultados que obtén España no informe PISA. Pero, a que fan referencia estas siglas? O Informe do Programa Internacional para a Avalación de Estudantes é realizado trianualmente, e nel analízase o rendemento dos estudantes de 15 anos de diversos países en tres áreas académicas: ciencias, lectura e matemáticas. Por todos é sabido que a puntuación que obteñen os alumnos españoles nestas probas é moi baixo se o comparamos con outros países da Unión Europea, pero é este un indicador de que os rapaces españoles son realmente máis vagos ou menos intelixentes que a media dos países europeos?

Evidentemente, hai algo máis detrás deste "fenómeno PISA". PISA avalía simplemente esas tres competencias, pero ademais de ser esta unha selección moi pequena de destrezas, só se escolle unha pequena mostra de estudantes dalgúns institutos para realizala. Ademais, tampouco avalía a inversión do estado en cuestión en materia de educación, nin moito menos de que maneira chegan e se aproveitan eses recursos nos diferentes centros. Outro aspecto que hai que sumarlle a este feito é que algúns países situados nas altas escalas do informe tamén contan con un sistema de probas de avaliación diagnóstica parecidas ás que se realizan alí. Isto tamén pode ser un indicador de que os alumnos dalgúns países xa están máis acostumados a realizalas.

Non obstante, non podemos dicir que non haxa nada que mellorar do noso sistema educativo. Ten fallos moi importantes con respecto aos idiomas, por exempplo, xa que somos un dos países onde máis cedo se introduce a primeira lingua estranxeira na escola (dende a educación primaria), mais tamén un dos que peor competencia lingüística ten noutros idiomas. Ademais, o enfoque do currículo non é o apropiado para corrixir e mellorar a expresión e a comprensión oral do alumnado, que case non produce nin é exposto a input no idioma estranxeiro.

Un dos modelos educativos a seguir en Europe é Finlandia. Este é un país no que a educación se considera un aspecto fundamental para o desenvolvemento económico do Estado, de xeito que se invirte moito nela e aprovéitanse eficientemente os recursos que o goberno ofrece, que ademais, son distribuidos atendendo ás necesidades de cada centro. A educación é gratuíta, universal e plurilingüe ademais de personalizada: en cada clase, o profesor intervén para apoiar ao alumnado con necesidades de aprendizaxe e lograr así que non aumenten as desigualdades entre eles. En consecuencia, a docencia é unha profesión moi valorada, á que só poden acceder os alumnos de expedientes brillantes. Non obstante, visto que os profesionais españois da pedagoxía louban os beneficios da educación no país finés, ás veces xorden movementos de docentes que a ironizan e comparan co sistema español. Un destes exemplos é a creación do hashtag #ColegiosdeFinlandia en Twitter, no que os profesores acudiron ás redes sociais para denunciar esta comparación.

Fóra de Europa, o sistema dos países asiáticos ten moita fama por ser moi competitivo, que busca a excelencia e que "agobia" ao alumnado con tarefas extraescolares e deberes. Non obstante, unha das sorpresas que nos atopamos é Canadá, un país que destaca pola súa política e educación lingüística bilingüe. Aquí non existe un sistema educativo nacional, senón que é competencia de cada provincia lexislar e crear o plan de estudo. A educación tamén é gratuíta e está baseada en gran parte no respeto ás outras culturas e linguas (non en van, en Canadá conviven o inglés e o francés). Asimesmo, dáselle unha importancia vital á educación emocional, que tamén é unha das grandes olvidadas no noso caso. Estes dous últimos puntos poden ser uns dos factores clave do éxito da educación neste país, que sería conveniente adaptar ao noso sistema.

En conclusión, é bastante evidente que tódolos países son diferentes. Non todo o que funciona en Finlandia, Xapón ou Canadá vai funcionar en España, porque temos culturas, historias e cidadáns distintos. Porén, considero que algunhas medidas que toman estes estados (como por exemplo, a educación emocional ou o respecto ao plurilingüísmo) deben ser prioridades no noso sistema tamén. Outro factor que debemos ter en conta é que a filosofía da educación non é a mesma nin as familias se involucran da mesma maneira en tódolos países; pero algo que teñen en común as nacións cun alto nivel educativo é que a lexislación educativa se adapta aos cambios da sociedade, sen estar suxeita ao control e ao cambio político. Nisto, España aínda ten moito que aprender.