martes, 31 de enero de 2017

Novas ideas de actividades: personalización e imaxinación

A seguinte clase comezou, coma case todas, cunha actividade de warm-up na que se traballaban as descricións. Nesta actividade a clase dividíase en dous grupos e a cada un tocáballe un papel diferente, que debían intentar describir entre tódolos membros do grupo. Un deles era un papel reciclado a partires de materia orgánica e o outro estaba feito dun material diferente á celulosa tamén, de xeito que esta actividade de warm-up serviríanos para introducir temas relacionados coa reciclaxe ou o coidado do medio ambiente. A idea é que as clases deben xirar en torno a un tema, non a unha destreza (por exemplo, a gramática, que era a que nós máis dabamos no instituto). A partires dun tema introdúcese vocabulario e expresións necesarias para cada un, pero para que unha clase sexa comunicativa o importante é que todo flúa a partires dun tema en concreto.

A continuación fixemos outro exercicio de warm-up coa información persoal de todos nós que aportamos na clase anterior. Tratábase de un crucigrama no que as pistas era a nosa información e as claves, os nosos nomes. Ao contrario do que se poida pensar, a verdade é que os alumnos do máster non nos coñecemos todos entre nós, de xeito que me pareceu unha boa actividade para coñecernos máis.

A seguinte actividade que fixemos estaba tamén moi personalizada: era unha fotografía na que saía a docente nunha das súas viaxes familiares. O que foi interesante desta actividade foi que a partires desa fotografía tiñamos que facer preguntas para intentar recabar a información que non tiñamos: quen era o resto das persoas que se atopaban alí, por que, que relación tiñan coa docente... Pareceunos tan boa idea que a actividade con fotografías que tiñamos que deseñar en grupos foi moi parecida a esta. Na nosa fotografía tamén saímos unha compañeira e eu, e a idea é que os alumnos intenten adiviñar información sobre nós e a imaxe que teñen diante a partir de preguntas.

As imaxes son recursos moi útiles que podemos utilizar nas aulas. Xa sexa para actividades coma anterior, para facer descricións ou comparacións, a verdade é que son moi recorridas para calquera momento e poden encaixar en calquera tema: basta con buscar fotos relacionadas co que estemos falando. En clase vimos fotografías de Dina Goldstein, unha artista que ten imaxes que dan bastante que falar porque teñen personaxes facilmente recoñecibles, e que nos permiten plantexar actividades relacionadas con contar a historia detrás da foto ou poñerlle un título, por exemplo. Algunhas das súas fotos dan pé a tratar temas que están suxeitos a debate, como por exemplo, esta:


Tamén hai que ser cautos e cautas co que eliximos para tratar co grupo clase, tendo sempre coidado de non ferir sensibilidades, de xeito que é importante que pensemos en tódalas posibilidades e dirixir moito as actividades cando estemos fronte a material coma este.

Por último, tamén tratamos o lateral thinking, que nos permite crear moitas actividades comunicativas co alumnado dun xeito fácil e rápido. Consiste en explorar posibilidades fóra do común e fai que os aprendices teñan que utilizar moito a imaxinación. Ás veces, recorrer á esaxeración e á improvisación, coma neste caso, tamén desenvolve a capacidade de reacción do alumnado e pode axudalos a "saír do paso" en situacións reais. Para min dentro desta categoría destacou a actividade na que cada alumno debía elixir dúas tarxetas e dicir que faría cos obxectos e os lugares que había escritos en cada unha. A unha alumna tocoulle, por exemplo "scissors" e "Sidney", de xeito que como podemos ver, hai un grande compoñente de capacidade de reacción e imaxinación que pode resultar divertido de explorar. Aquí tamén incluíamos os xogos do tipo "never have I ever", que eu tamén utilicei cos meus alumnos e que permiten coñecer algo máis sobre todos e, se o profesorado tamén participa, achégase máis ao alumnado.


Estas últimas actividades poderían formar parte tamén do que coñecemos como 5 minute fillers, que son actividades curtas dirixidas a momentos nos que nos quedan 5 minutos para rematar a clase e o alumnado xa está cansado, por exemplo. Paréceme unha forma moi lúdica de aproveitar todo o tempo de clase de maneira que non se aburran e sigan practicando e usando o idioma, que a fin de contas, é un dos obxectivos que perseguimos como docentes.

lunes, 30 de enero de 2017

A importancia do ambiente na clase de idiomas e o concepto de "Minimax teacher"



Nesta sesión aprofondamos un pouco máis no concepto de “Minimax Teacher”, que xa nos fora introducido na primeira sesión con Luz. A idea detrás deste termo é que para os docentes de idiomas non é necesario contar cunha grande cantidade de material ou con complexas ideas para crear actividades, senón que podemos minimizar ese esforzo de preparación das clases e maximizar o output e o rendemento do alumnado. Con respecto a este novo concepto, puiden atopar unhas charlas en YouTube na canle English Central nas que se explica bastante ben en que consiste e como lograr ser un “Minimax Teacher” con algúns exemplos de actividades. Aquí deixo o primeiro destes vídeos:




Falando de exemplos de actividades, algunhas das que vimos nesta categoría son as actividades introdutorias ou warming-up activities, entre as cales fixemos unha de memorización en cadea e outra de memorización tamén na que o alumnado se pasa unha pelota de papel e debe proporcionar información sobre si mesmo e recordar a dos demais. Estas actividades resultan ser moi boas non só para romper o xeo ou avaliar o nivel xeral dos aprendices, senón que ademais son de grande utilidade para nós como docentes á hora de coñecer algo máis sobre eles, e o que é máis importante, para quedarnos cos seus nomes.

Pode parecer unha nimiedade, pero o feito de aprender os nomes dos alumnos é algo que debemos facer tan pronto como cheguemos á aula por primeira vez. É unha forma de mostrarlles seguridade e interese polo grupo clase, e pode sernos moi favorable para conseguir un bo ambiente dende o primeiro día. A todos cando eramos alumnos nos gustaba que os docentes mostrasen algo de interese en nós, e sobre todo, nunha etapa tan difícil coma a da adolescencia. Nesta época de confusión só queremos sentirnos apoiados e queridos, dunha ou doutra forma. Recordo, por exemplo, que unha das miñas profesoras nunca se aprendeu o meu nome e pasou ata finais de curso chamándome “Melania”. Nin que decir ten que non era a miña profesora favorita, e non polo feito de que fose mala docente, senón porque sentía que se nin sequera tiña interés suficiente en min para aprenderse o meu nome, por que debía telo eu pola súa asignatura? Esta é unha barreira fácil de romper e que nos pode facilitar moito o contacto co alumnado e que mostren máis interese na nosa asignatura. Algo que tamén comentamos na clase foi, relacionado con isto último, a importancia de crear un bo ambiente no que o alumnado se sinta cómodo e poida participar libremente. Algo que nos pasa comunmente aos aprendices na clase de idiomas é que non sentimos a suficiente confianza en nós mesmos para producir, de xeito que é moi importante que o docente sexa unha figura que nos inspire confianza e que saiba traballar a autoestima dos rapaces ao mesmo tempo que os redirixe para que non cometan erros. Esta é unha das cousas que máis difíciles me parece de facer: que os alumnos teñan confianza e que vexan ao docente como unha figura positiva, á que respectan e coa que teñen unha boa relación. Para min, conseguir este equilibrio é moi complicado, xa que é preciso delimitar desde un principio o rol que cada un desempeña na clase, e é algo que me preocupa bastante de cara ás prácticas nos centros.

Con respecto outras das habilidades que debe ter o docente das que comentamos en clase e que considero que debería traballar, está o debuxo. Comprendo a importancia de saber debuxar para transmitir ideas que non se comprenden en inglés sen necesidade de recorrer ao idioma materno, pero así como anécdota e con toda a sinceridade, as miñas habilidades co lapis son tan pésimas que cando intentaba xogar ao Pictionary cos meus alumnos case sempre remataba en críticas á miña maneira de debuxar. Intentarei mellorala para que nalgún momento se deixen de centrar tanto no debuxo e se centren máis no obxectivo da actividade, de todos xeitos.


A parte da clase que me parece máis interesante sempre é na que nos proporcionan ideas de actividades. Ao sermos case todos principiantes na docencia, e ao ter unha experiencia previa tan tradicionalista no que se refire á aprendizaxe de idiomas, resulta difícil ás veces ser creativo e ter ideas divertidas para aplicar nas clases. Nesta aula tratamos as actividades para traballar a escritura, e a verdade é que nunca pensara na grande cantidade de dictados que podemos facer, e nin sequera que puidesen chegar a ser algo divertido para os aprendices. Será algo que seguro que vaia a aplicar nas miñas clases, porque é unha forma amena de que se fixen en como escribir e que ademais (por exemplo, no caso do running dictation) ten un compoñente de competitividade que podemos explotar.

Actividade con fotografías

A seguinte actividade está pensada para ser realizada ao comezo do curso cun grupo de 3º de ESO. Con ela traballaremos a competencia en comunicación lingüística, a competencia matemática e a de aprender a aprender. Para desenvolver estas competencias, a actividade estaría centrada nunha fotografía sobre a que os alumnos traballarán. A nosa proposta é a seguinte:

1. Para empezar, realizaremos unha pequena actividade de warming-up enfocada a que os alumnos se solten e gañen confianza para falar. Darémoslles tres afirmacións sobre o docente para que escollan cal é a verdadeira, por exemplo:

- Coñecín a unha compañeira de profesión nun barco
- Teño dous cans
- A miña película favorita é Titanic

Terán que facer preguntas entre todos (un máximo de 7 preguntas por afirmación) para descartar as falsas e descubrir a correcta.

2. A continuación mostrámoslles a través do proxector unha foto como mostra de cal era a correcta. A foto sería a seguinte:



A partir de aquí entraremos na actividade principal, na que os alumnos deben adiviñar como están relacionadas as persoas que saen na imaxe. Para isto, dividiremos a clase en grupos de 4 e mostrarémoslles a fotografía uns 10 segundos. Seguidamente, deben describir todo o que recorden dela nos grupos e plantexar as preguntas que se farán despois para poder adiviñar como están relacionadas as persoas que aparecen nela e quen son. Deberán escribir 3 preguntas nun folio en branco e esas serán as súas preguntas finais. Tras 5 minutos de debate, empezará unha primeira rolda de preguntas (1 por cada grupo de clase) destinada a obter a información que necesitan saber. A actividade continuará deste xeito ata un máximo de 3 roldas. O equipo que consiga a información será o gañador e recibirá unha recompensa (por exemplo, unha larpeirada).

3. Como actividade final para a clase, reflexionaremos sobre as preguntas que fixeron e por que lles serviron ou non para conseguir a información. Podemos facerlles preguntas do tipo: “que outras preguntas podíades ter feito para conseguir a solución antes?” ou “por que credes que as vosas preguntas serviron para conseguir a información?”

4. Finalmente, como actividade de follow-up o alumnado terá que buscar na casa uha fotografía na que saian cun amigo ou persoa cercana a eles e deberán facer unha redacción sobre ella, na que se poden influír as seguintes cuestións: “como vos coñecestes? Que estabas facendo no momento no que tiraron a foto?”. Tamén poden escribir algún recordo que teñan con esa persoa.

Como aportación persoal, unha das actividades que tamén poderiamos realizar na clase sería a comparación desa foto con outra foto máis familiar, por exemplo, esta:



Neste caso, fariamos unha lista de semellanzas e diferenzas entre todos, que o docente iría escribindo na pizarra.

lunes, 23 de enero de 2017

O CALL: novas formas de dar clase de idiomas


 Na seguinte clase de didáctica centrámonos nun enfoque didáctico que pode resultar moi interesante de aplicar á aprendizaxe de linguas estranxeiras: o CALL, ou Computer-Assisted Language Learning. Os meus coñecementos previos sobre este enfoque eran practicamente nulos no que a teoría se refire, pero dunha maneira inconsciente, todos os da clase participamos ou tivemos contacto con el nalgún momento, xa que todos coñeciamos plataformas como Duolinguo, Hot Potatoes, os MOOC e ferramentas para aprender idiomas coma os canais de YouTube. Porén, ningún de nós deu clase de idiomas seguindo o enfoque CALL no instituto, por exemplo. As nosas clases eran moito máis tradicionais nese sentido.

A miña experiencia co CALL está máis ben relacionada coa propia expreriencia como aprendiz autodidacta e como docente. Por exemplo, teño utilizado este tipo de ferramentas para mellorar as miñas habilidades en linguas estranxeiras pola miña conta e interese, e ademais utiliceinas cos rapaces ós que lles dei clase. Con eles utlizaba aplicacións para móviles ou tablets (como por exemplo, "Heads Up!"), así como páxinas web adicadas á ensinanza do inglés ("Learn English for Teens", do British Council) ou canles de YouTube (ASAP Science), que normalmente funcionaban moi ben para tratar algúns temas interesantes. Ademais, a eles gustáballes moito porque variabamos un pouco o que facían nas clases de inglés do colexio e instituto; deste xeito, creábase un ambiente cómodo en clase e a participación e implicación do alumnado era máis activa. Aínda que non consideraría que as clases que impartía fosen exclusivamente centradas no CALL, tamén é certo que o alumnado só escribía en papel en contadas ocasións. Isto débese, en parte, a que a grande maioría dos discentes tiñan boas notas en lingua estranxeira e viñan ás clases para perfeccionar, asentar coñecementos e practicar o inglés oral nun ambiente máis distendido, de xeito que se facía innecesario contar co apoio do papel.

Así mesmo, pareceume moi interesante o tema tratado na clase de como as redes sociais se están transformando en novas plataformas nas que podemos integrar contidos de lingua estranxeira. Máis particularmente, sorprendeume a aplicación que ten Facebook, por ser unha ferramenta utilizada por milleiros de persoas e que todo o mundo ten asociada á socialización. Baixo o meu punto de vista, ten unha gran cantidade de aspectos positivos integrar redes sociais coma Facebook para a aprendizaxe de linguas: para empezar, case todo o mundo está familiarizado con ela e sabe como funciona, ademais de que é un entorno que o alumnado soe identificar co tempo libre e a diversión. Por outra parte, está o feito de que é completamente gratuíto e permite facer unha gran variedade de actividades interactivas cun aspecto moito máis agradable e á que os alumnos teñen sempre acceso, xa que soen ter os teléfonos con conexión a internet en todo momento, e isto facilita tamén que poidan facer as actividades que se lles pidan. Así mesmo, o docente ten control sobre o que fan os alumnos na páxina da materia: sabe cando entran, o que viron, as actividades que realizaron... neste sentido, tamén permite facer un seguimento da actividade de todo o mundo. Pero evidentemente, para cada boa idea tamén texisten os inconvenientes. En primeiro lugar está o feito de que non podemos utilizar Facebook con menores de 18 anos, de xeito que o seu uso limítase bastante en canto a franxas de idade; logo, tamén entra en xogo o feito de que o alumnado non tome en serio a materia (que se asocien as redes sociais á socialización pode traer problemas deste tipo); e por último, por nomear algúns deles, que hai moitas máis distraccións ca en calquera outra plataforma que teña fins educativos.


Encantoume poder coñecer e indagar novos materiais e ideas innovadores que podemos aplicar nas clases. A fin de contas, hoxe en día a docencia está pegando un xiro de 180º e temos que abrir as nosas mentes e explorar novas posibilidades para adaptarnos a estes cambios. Como ben di o refrán, hai que "renovase ou morrer"!

sábado, 21 de enero de 2017

Actividades por competencias

Para traballar algunhas das competencias que vimos en clase, velaquí vai a miña proposta. Nesta aula trataremos o tema de dar indicacións en inglés. Estaría dirixida a alumnos de 3º de ESO e está planteada para ser tratada nunha clase duns 50 minutos aproximadamente.

Nun primeiro lugar, como actividade introdutoria e para facer memoria das frases que se utlizan en inglés para indicar direccións, podemos facer un xogo de busca en clase. A idea sería ensinarlles un obxecto aos alumnos (pode ser incluso un bolígrafo ou calquera tipo de material escolar) e escondelo para despois darlles as direccións e que poidan atopalo. A partir de aquí, podemos comprobar o que recordan e proporcionarlles algunha axuda se notamos algunha carencia, para que así poidan desenvolver as actividades posteriores.

Unha vez rematada esta parte, pasaríamos ao groso da sesión. Nunha aula de informática, preferiblemente, proporcionámoslles unha ligazón de Google Maps. Por exemplo, esta: http://bit.ly/2iNQpi4. Este é o resultado da busca.


A idea é que os estudantes estarían situados nunha cidade dun país de fala inglesa (eu escollín a cidade inglesa de Brighton, por exemplo). Poñémolos na situación de que son estudantes estranxeiros que se atopan en Inglaterra, e que deben chegar aos sitios que lles propoñemos mediante indicacións. Podemos aproveitar ademais para escoller algúns sitios de interese turístico que haxa alí e comentalos en clase, deste xeito o alumnado descubre un pouquiño máis unha pequena parte dunha cidade anglosaxona e pode observar tamén as diferenzas entre esta e as cidades españolas. Algúns sitios que se poderían usar para a realización desta actividade serían ser os seguintes:
  • Parque (Victoria's Gardens)
  • Centro comercial (Churchill Square Shopping Center)
  • Palacio (Royal Pavilion)
  • Museo (Brighton Museum and Art Gallery)
  • Concello (Brighton and Hove City Council)
  • Sitio turístico (Brighton Pier)
  • Teatro (Theatre Royal Brighton)
  • Restaurante (Silo Brighton)
  • Hotel (Hilton Brighton Metropole)
  • Supermercado (Tesco)

Nun primeiro lugar, pode ser o docente quen dé as instrucións, polo menos nun par de ocasións, para que se acostumen á metodoloxía. Despois, sería o turno dos discentes de dar as indicacións: por grupos, poden escoller un sitio e proporcionar direccións para que a clase poida chegar ao lugar proposto. Incluso se pode facer un concurso por grupos para ver quen é o que antes dá co sitio indicado.

Con esta actividade conseguiríamos que os alumnos aprendan a ler mapas, polo que ten unha utilidade real. Se nalgún momento viaxan ao estranxeiro, é moi necesario que saiban orientarse e dar direccións, así como pedilas e seguilas, por ser esta unha acción habitual cando viaxamos. Deste xeito estariamos traballando a competencia lingüística mediante a producción e a interacción oral, pero ademais trataríamos a competencia dixital (deben ser quen de seguir os mapas coa vista satélite online), a competencia de aprender a aprender (como comentamos antes, aprenden a usar un mapa e a orientarse) e a competencia matemática (mediante a interpretación da información espacial, que lles permite deducir o sitio ao que deben dirixirse). Se ademais complementamos esta actividade con un role-play na que un alumno se perde e o outro debe dar indicacións, tamén poderiamos traballar a autonomía e o espírito emprendedor, así como a competencia cultural, ao ter que utilizar fórmulas conversacionais  de cortesía como "excuse me", "please", "thank you" ou "have a good day", que sempre debemos utilizar en inglés.


miércoles, 18 de enero de 2017

O enfoque por tarefas nas clases de lingua estranxeira



Nesta sesión tratamos a aprendizaxe baseada en tarefas, que como o seu nome indica, céntrase en que os alumnos consigan ter unha competencia comunicativa máis efectiva, polo que defende a tarefa como unidade de traballo da aula para que os aprendices se comuniquen de forma real na lingua meta. Para a elaboración destas tarefas, polo tanto, os alumnos deben utilizar tamén unhas estratexias para solucionar os problemas que poidan xurdir. Este tipo de metodoloxía caracterízase pola dependencia das actividades que se propoñen (todas dependen das anteriores) de xeito que o alumno vai contruíndo o coñecemento coa axuda do resto dos compañeiros e do propio docente. Para que o coñecemento se asente, o docente debe proporcionar scaffolding ou andaimaxe, é dicir, debe apoiar a aprendizaxe facilitándolles ferramentas e fragmentando o traballo. Proporcionar este tipo de guías dunha maneira adecuada é esencial para que a Zona de Desenvolvemento Próximo do alumnado se expanda.

Xa que neste método o papel do docente é meramente secundario e se centra en proporcionar estas guías de forma axeitada e eficaz, busquei algo de información sobre como podemos dar ese scaffolding os docentes. Atopei unha entrada do blog “Pupitrelandia” (levado por un docente de Ciencias en Catalunya, Jordi Domènech) na que se dan seis estratexias para o uso de andamios didácticos que me pareceu moi ilustrativa, e na que se comenta a importancia de facer referencia a coñecementos previos do alumnado ou a usar axudas visuais, por exemplo, para que lles sexa máis facil asentar o coñecemento.

Nas clases de idiomas que tiven ao longo da educación secundaria e no bacharelato, non recordo que ningún profesor aplicase este tipo de metodoloxía en clase de inglés. Creo que os profesores máis innovadores no que a metodoloxía se refire foron sempre os de francés. Por exemplo, tiven unha profesora de francés que si que empregou este método connosco: cada sesión tiñamos unha tarefa que facer que presentabamos ao remate da clase. Un exemplo destas tarefas foi a de realizar unha entrevista aos nosos compañeiros de maneira “secreta” e despois facer unha redacción sobre as súas vidas. Creo que xa comentei esta actividade noutras entradas do blog, pero foi unha das que se me quedou máis gravada porque me pareceu un xesto moi bonito, xa que ademais de falar e aprender máis dos colegas, despois obsequiámonos as nosas redaccións coas fotos de cando eramos pequenos. Foi un detalle que me gustou moito e que recordo con moito cariño.
Pero ademais, ao longo do curso tamén debiamos facer outra actividade parella ao traballo da clase, que era un proxecto. Este proxecto íamolo desenvolvendo por grupos e tiñamos unha hora á semana adicado a el. Consistía na elaboración dun noticieiro que incluíse diferentes partes: o tempo, as novas, sección musical, sección cultural, etc. A pesares de ser unha tarefa moi laboriosa, os resultados foran moi bos na meirande parte dos grupos, e ademais puidemos aprender moito e fixarnos máis na corrección da expresión (ao estar todo gravado en vídeo, todos nos esforzabamos máis!). Deste traballo tamén saíron moitas tomas falsas, que despois a nosa profesora nos puxo para que puidésemos rirnos un pouco e fósemos conscientes dos nosos propios erros.

A verdade é que as clases eran moito máis divertidas, e algo que me gustaba moito deste tipo de enfoque era que producíamos algo ao que podíamos volver cando quixésemos. Nas clases de inglés, por exemplo, case todas as actividades eran do tipo exercicios de drills ou redaccións, e aínda que tamén tiñamos ese output que podiamos revisar, non era tan divertido como poder ver o noso propio noticieiro ou a nosa biografía. Baixo a miña opinión, isto pode deberse a que todos os estudantes da miña clase de bacharelato escollemos inglés na selectividade, e ao mellor o feito de que estas probas estén tan próximas cohíbe a imaxinación e innovación do profesorado para propoñer novas actividades e contidos que poidan resultar máis amenos.


Unha das cousas que se falaron en clase que me pareceu conveniente retratar aquí, porque pode ser potencialmente utilizada no método de aprendizaxe por tarefas, foi o aproveitamento dos recursos que nos ofrece a propia cidade na que impartimos as clases. Como é ben sabido, cada cidade ten unhas características históricas e culturais que en moitas ocasións os estudantes nin sequera coñecen, e que nos poden resultar moi útiles tanto para traballar a competencia das expresións culturais como para propoñer tarefas. Un dos exemplos que se propuñan en clase foi o de facer algo especial en Vigo polo día da Reconquista na clase de francés, xa que se rememora a saída á rúa dos cidadáns vigueses para recuperar a cidade fronte aos invasores franceses. Programar actividades deste tipo tendo en conta a historia e a cultura da cidade que habitamos tamén é importante, no sentido de que lles proporcionamos unha visión diferente e traballamos unha parte de cultura xeral que é moi probable que recorden.

martes, 17 de enero de 2017

Como traballar as competencias na clase de idiomas: apreciacións sobre a 3ª sesión


A terceira clase de didáctica foi, quizais, a máis práctica que tivemos ao longo de todo o máster. Nun primeiro lugar empezamos por facer unha actividade de warm-up para coñecernos mellor: consistía en dar tres afirmacións persoais e distinguir cales delas eran verdadeiras e cal era a falsa. Esta actividade recordoume moito a unha que eu apliquei cos meus alumnos, aínda que é algo diferente: o que eu fixen foi facer unha estrela e en cada unha das puntas escribín unha palabra ou número. Logo os alumnos debían facerme preguntas por quendas e intentar adiviñar a que se refería a información que lles proporcionei en cada punta da estrela. Desde logo, paréceme unha boa forma xa non só de presentarse e de coñecerse, senón de avaliar aproximadamente o nivel de inglés que ten cada alumno. Dese xeito, podemos saber de onde partimos sen ter a necesidade de facerlles pasar unha proba escrita ou oral ao alumnado, e ademais é unha actividade pola que soen mostrar certo interese.

Logo pasamos a facer unha reflexión sobre as competencias, o que son e como se traballarían na clase de lingua mediante exemplos de actividades. A pesares de telas visto con anterioridade, o noso coñecemento só incluía os seus tipos, de xeito que foi unha sorpresa bastante agradable poder aplicar algo que coñeciamos de antemán dunha maneira moito máis práctica. Esta parte foi moi interesante sobre todo de cara a planificar as clases nun futuro, xa que é algo que se esixe e que debemos integrar nas nosas aulas. Todos sabiamos, por exemplo, como integrar a comunicación lingüística na clase de idioma estranxeiro, pero que pasa co resto das competencias? Todas elas deben ser traballadas. Unha das competencias que máis me sorprendeu que se puidese traballar tan facilmente en clase de linguas estranxeiras foi a matemática, e non precisamente polo feito de que non fose consciente de que se debe traballar, senón que me parecía moito máis difícil dende o punto de vista de como enfocar actividades de inglés que a incluísen. Pois ben, todas aquelas que inclúan números (por exemplo, a expresión da hora, as unidades de medida, os días e meses do ano, as porcentaxes, etc.) ou que traballen a lóxica son boas formas de aplicar e mellorar a competencia matemática en clase. Parece fácil visto así, pero persoalmente, nunca me parara a reflexionar sobre o aporte que ten o tratamento dos números nas aulas. Outra das actividades propostas que se me fixo innovadora foi unha das que comentamos na competencia cultural. Neste caso, o que eu tiña en mente xiraba máis ben arredor de incluír actividades relacionadas coa cultura que se está aprendendo, no noso caso, a anglosaxona. Porén, esquecía a importancia tamén da cultura de partida, un tema que comentamos tamén na clase do tratamento do erro con Carlos. Neste sentido, tamén é crucial que os estudantes saiban transmitir a súa cultura noutro idioma. A importancia sobre a concienciación e a sensibilidade cultural non só a debemos traballar co alumnado de cara a que aprecien outras culturas, senón tamén a que aprecien a súa e saiban distinguir e transmitir os seus rasgos característicos.

Gustaríame comentar tamén o que aprendín con repecto á competencia dixital, xa que a miña idea era traballar en clase con ordenadores, tablets ou cos recursos dixitais dos que dispoña o centro. Pero a competencia dixital vai máis aló: nas nosas mans está educar para que os discentes desenvolvan boas prácticas na rede. Moitas veces tendemos a deshumanizar ás persoas cando se atopan detrás dunha pantalla e perdemos unha parte de empatía. Concienciar aos adolescentes de que a rede é unha arma poderosa, pero que ten dobre fío, pode previr prácticas como o cyberbullying. Ademais disto, tamén cabe destacar que debemos mentalizalos sobre a fiabilidade do material que se pode atopar e guialos sempre para que poidan discernir que información é útil da que non o é. Todo isto tamén forma parte da competencia dixital: o saber usar a gran variedade de recursos que nos ofrece internet.

Outra das partes da clase que me pareceu máis explicativa e ilustradora foi a que se refire á competencia de aprender a aprender, que fai referencia á autonomía do alumnado á hora de complementar a aprendizaxe das clases. Aquí apareceu un dos grandes olvidados: o dicionario. Como é sabido, hoxe en día xa case nin é preciso ensinarlles aos rapaces a ordenar alfabeticamente, xa que o uso dos dicionarios en papel está decrecendo cada día máis en favor dos dicionarios dixitais. Isto implica un gran aforro de tempo e espazo, pero así mesmo, conleva un descoñecemento de búsqueda dos tipos de palabra que se pretenden atopar. Chamoume moito a atención un dos exemplos que se ofreceron na clase, a tradución ó inglés da frase "gústanme as froitas tropicais, especialmente o mango", por "I like tropical fruits, specially handle". Esta é unha anécdota que nos mostra que a dixitalización dos dicionarios non só ten partes positivas: hai unha realidade detrás que tamén hai que coñecer, porque é unha fonte constante de erros. Para suplir estas carencias, o docente pode mostrar este exemplo en clase para exemplificar que a búsqueda debe ser profunda, non superficial. De feito, paréceme un exemplo tan bo que probablemente o aplique nas miñas clases nun futuro, xa que dunha forma sinxela e directa mostrámoslles a necesidade de saber como e o que buscar.

Por último, foi para min moi revelador o que se tratou sobre a capacidade de iniciativa e espírito emprendedor, xa que hai outros aspectos que se soen ter máis en conta (como a gramática, o léxico, etc.) e esta pasa máis por alto en termos de avaliación. Como xa comentei nunha das entradas anteriores, a miúdo esquecemos que a iniciativa e a creatividade tamén deben ser premiadas. Ao longo da miña etapa educativa, nunca tiven un docente de inglés que nos dese certa liberdade para facer os traballos que nos propoñía. Si que os tiven en clase de francés, e os resutados que obtíñamos eran considerablemente diferentes: en inglés nunca obtíñamos nada tanxible e creativo, todo eran redacións, exames ou exercicios para entregar; porén, nas clases de francés fixemos, por exemplo, un noticieiro con diferentes apartados (falando de clima, deportes, novas...), noutra ocasión fixemos un planning de visita a unha cidade francesa da nosa escolla con un mural para expoñer, incluso chegamos a facer as biografías dos nosos compañeiros mediante entrevistas "de incógnito" (sen que o entrevistado se dese de conta) como regalo do amigo invisible. Quizais unha das razóns para que non fixésemos este tipo de actividades foi que en francés o alumnado era moito máis reducido, mais tamén penso que se podería adaptar unha actividade a un grupo por probar se funciona. Se non, estaremos condenando as nosas clases a caer nunha rutina, e os alumnos tamén se poden acabar desmotivando e estancando a súa aprendizaxe.

En conclusión, a clase pareceume moi útil, sobre todo no que se refire a aporte de ideas para implementar nas aulas e tamén para concienciarme da necesidade de dispoñer de creatividade e enxeño para ser unha boa docente. 

lunes, 16 de enero de 2017

O tratamento do erro na clase de idiomas


“Errar é humano”: esta é unha verdade universal aplicable a todo o mundo e en tódalas situacións, incluídas as clases de linguas. Porén, moitas veces olvidamos esta realidade, tanto como alumnos como profesores, e tendemos a estigmatizalo para que non se volva cometer. Na segunda clase de didáctica debatemos sobre o erro e o seu tratamento nas clases: acaso non é o feito de errar inherente ao proceso de aprendizaxe?

Desde que somos ben pequenos aprendemos a base de equivocarnos. Ao articularmos as nosas primeiras palabras ou ao empezar a camiñar, a nosa vida é un ciclo constante de erro-corrección-aprendizaxe, e isto é o que ocorre tamén, por suposto, ao aprender linguas estranxeiras. No caso da ensinanza de idiomas está máis que claro: sen produción non hai aprendizaxe, pero é imposible para calquera alumno non errar nunca: o erro é básico, xa que é un indicador de que se produce, de que hai un output na lingua estranxeira por parte do aprendiz. Neste sentido, tal e como comentamos nesa clase, errar é construír hipóteses sobre como se di algo nun idioma, ata que finalmente se dá coa solución correcta.

Como docentes, haberá moitas ocasións nas que teñamos que corrixir aos nosos alumnos para que produzan cada vez de maneira máis adecuada, pero unha das cousas máis complicadas é realizar as correccións de xeito que non afecten negativamente á autoestima nin a participación do alumnado.
Considero que un dos grandes problemas que temos en España á hora de aprender idiomas é que temos un grande sentido do ridículo e un medo irracional a enganarnos. Isto pode deberse a moitas causas, pero o seu efecto principal é que nos custa producir, e que se unha vez que o facemos vemos que nos equivocamos moito, a próxima vez intentaremos participar un pouco menos. Ou non participar. Evidentemente, esta non é unha reacción pedagóxica, pero si que é unha reacción normal.

Na aula de idiomas sempre se debe favorecer e estimular ao estudante a que se corrixa e aplique correctamente o que aprende, pero as correccións nunca deben estigmatizar os erros que se cometen para non coartar a produción do alumnado, que é a forma que teñen de aprender. Se ademais esta situación se repite podería darse un bloqueo cognitivo, e o alumnado pode ter a falsa percepción de que se lle dan moi mal as linguas, por exemplo. Este é precisamente o maior erro: non producir, xa que é a única maneira na que somos completamente impermeables á aprendizaxe. Como docentes, ás veces esquecemos que a valentía de producir, sabendo que a equivocación é case segura, tamén debe ser premiada, sobre todo se estas pequenas equivocacións non impiden a comunicación. Por exemplo, se o discente esquece poñer o “s” de singular na terceira persoa do presente de indicativo, é un erro de tipo gramatical, pero non impediría a comunicación con un nativo. Polo tanto, reflexionemos antes: é un erro tan importante?

Outra cousa que debemos ter en conta é que o erro é un síntoma de que o alumno comeza a construír a súa propia interlingua, e polo tanto, de que está a aprender. É moi importante que sexan conscientes de que están aprendendo e falando outro idioma, e isto é algo que o docente debe saber transmitirlles para impulsalos e motivalos a continuar mellorando. Se non fose así, arriscámonos a que os nosos alumnos se centren máis no que fan mal e que non aprecien o que fan ben, e sen esa conciencia de aprendizaxe tampouco logramos que avancen. Nesta clase recibimos uns trucos moi útiles para corrixir a produción sen estigmatizar os erros. Uns deles son os seguintes:

  • Utilizar cores diferentes ao vermello. Hai un cambio na percepción do erro se se corrixe noutra cor. Incluso podemos crear un código de erros (por exemplo, en verde os erros gramaticais, en amarelo as faltas de ortografía...).
  • Non riscar as frases ou palabras incorrectas na escrita; subliñar ten mellor resultado.
  • Na fala, non interromper a expresión do alumno.
  • Facilitar a reformulación das expresións incorrectas mediante preguntas, de xeito de que sexan conscientes dos propios erros.

Como vimos, estigmatizar o erro non ten utilidade nin sentido, sobre todo desde que o enfoque cognitivista puxo o centro de atención do proceso de aprendizaxe no alumno: se o alumnado é o importante, son eles os que deben reformular ata que atopen a solución adecuada. Equivocarse está na natureza do ser humano, así que non podemos pedirlles perfección aos aprendices. Como ben di unha frase popular, “equivocarse é de humanos; rectificar é de sabios”.

sábado, 14 de enero de 2017

Está deixando o inglés de ser unha lingua estranxeira? A importancia dos anglicismos



Na primeira clase de Didáctica das linguas estranxeiras comezamos a facer unha distinción entre lingua materna e lingua estranxeira, o que nos levou a facer unha breve reflexión e introdución teórica aos distintos tipos de lingua dependendo dos contextos de adquisición e dos contextos de uso. Nun momento da clase estivemos comentando o feito de que o inglés está deixando de ser unha lingua estranxeira, xa que dalgunha forma está no noso día a día e podería considerarse unha lingua segunda ambiental en moitos casos. Está nos anuncios da televisión, nos programas infantís, nas cancións, nas series, nos videoxogos, nos foros de internet… Case poderiamos dicir que cada vez máis, as novas xeracións están sendo expostas a input en inglés tódolos días, polo que o concepto de lingua estranxeira perde significado neste caso. Pois ben, mentres falabamos da grande importancia que se lle dá hoxe en día ao inglés no contexto internacional, xurdiu un tema de conversación bastante interesante: como afecta o inglés ás outras linguas. Máis concretamente, referíndonos á cantidade de anglicimos e estruturas que importamos dese idioma.

A presencia e a influencia do inglés é innegable no castelán: dende palabras como “thriller”, single, bluetooth ou holding, hai unha manchea de vocablos que pouco a pouco van penetrando no idioma e acaban por reemprazar as palabras equivalentes existentes (como no caso de bacon por “panceta”) ou adaptándose no caso de non existiren (por exemplo, football por “fútbol”). En Francia, por exemplo, xa xurdiu un movemento “purista” que defende o uso das palabras e estruturas típicas do francés fronte ás do inglés entre os falantes, xa que a cantidade de interferencias é aínda maior neste idioma ca no español; porén, a influencia do inglés en tódolos aspectos da nosa vida (e por conseguinte, na nosa forma de expresarnos) é unha realidade innegable.

Uns dos campos nos que máis se deixa ver esta influencia é, por exemplo, na tecnoloxía. Termos como software, hardware, online, click ou email están moi estendidos entre os falantes. Outro campo no que destaca a importación de palabras do inglés é o ámbito económico: stock, cash, flow, marketing ou trust son palabras que usan os que traballan neste ámbito debido, en gran parte, á globalización. Pero tamén hai outros campos nos que se usan de maneira deliberada aínda que xa teñamos equivalentes en castelán: por exemplo, no ámbito laboral estase utilizando o inglés para os nomes dos cargos ou oficios (community manager, CEO, junior, personal shopper, personal trainer, human resources chief, global marketing director…) e no ámbito da publicidade o seu uso é máis que esaxerado. Dende os banners en internet, o branding empresarial, o target das campañas publicitarias, o spam masivo, e ata os productos que se ofertan: temos cremas efecto “lifting”, queixo “light”, champús “total-repair”… Neste sentido, a Real Academia Española, grande detractora do uso de anglicismos, produciu un vídeo cómico sobre o inglés na publicidade que nos mostra a ridiculez desta realidade en moitas ocasións:





Pero é que ademais, facendo gala da inventiva española, tamén falamos doutro fenómeno como é a adaptación do proceso de creación de palabras do inglés. Un dos exemplos que xurdiron foi o da importación do morfema inglés “-ing” para a creación de novos termos en castelán, que indica unha acción en desenvolvemento, e é un sufixo de xerundio en inglés. Na clase falamos de termos que todos coñecemos, do tipo “edredoning”, “footing”, “puenting”... Estas son palabras que non existen en inglés. Trátase, polo tanto, de “falsos anglicismos” que se crean quizais para darlle un toque (falando de anglicismos, aquí vai un) “snob” ou actual á forma na que nos comunicamos. O caso do “-ing” é moi recorrente, xa que incluso hai empresas como Vueling ou Ñaming que usaron esta técnica para darse un nome. Entre estes casos atopamos tamén “zapping” (en inglés, channel surfing), e outros que tamén son moi recoñecidos son “alto standing” (en inglés, luxurious) ou friki (nerd).

Sería moi interesante analizar as causas que levaron á creación destes termos. Que pensades?

miércoles, 4 de enero de 2017

Tema 8: a ensinanza das linguas estranxeiras en España. Experiencias europeas e non europeas


Dende hai uns anos vimos escoitando nas noticias cada certo tempo sobre os malos resultados que obtén España no informe PISA. Pero, a que fan referencia estas siglas? O Informe do Programa Internacional para a Avalación de Estudantes é realizado trianualmente, e nel analízase o rendemento dos estudantes de 15 anos de diversos países en tres áreas académicas: ciencias, lectura e matemáticas. Por todos é sabido que a puntuación que obteñen os alumnos españoles nestas probas é moi baixo se o comparamos con outros países da Unión Europea, pero é este un indicador de que os rapaces españoles son realmente máis vagos ou menos intelixentes que a media dos países europeos?

Evidentemente, hai algo máis detrás deste "fenómeno PISA". PISA avalía simplemente esas tres competencias, pero ademais de ser esta unha selección moi pequena de destrezas, só se escolle unha pequena mostra de estudantes dalgúns institutos para realizala. Ademais, tampouco avalía a inversión do estado en cuestión en materia de educación, nin moito menos de que maneira chegan e se aproveitan eses recursos nos diferentes centros. Outro aspecto que hai que sumarlle a este feito é que algúns países situados nas altas escalas do informe tamén contan con un sistema de probas de avaliación diagnóstica parecidas ás que se realizan alí. Isto tamén pode ser un indicador de que os alumnos dalgúns países xa están máis acostumados a realizalas.

Non obstante, non podemos dicir que non haxa nada que mellorar do noso sistema educativo. Ten fallos moi importantes con respecto aos idiomas, por exempplo, xa que somos un dos países onde máis cedo se introduce a primeira lingua estranxeira na escola (dende a educación primaria), mais tamén un dos que peor competencia lingüística ten noutros idiomas. Ademais, o enfoque do currículo non é o apropiado para corrixir e mellorar a expresión e a comprensión oral do alumnado, que case non produce nin é exposto a input no idioma estranxeiro.

Un dos modelos educativos a seguir en Europe é Finlandia. Este é un país no que a educación se considera un aspecto fundamental para o desenvolvemento económico do Estado, de xeito que se invirte moito nela e aprovéitanse eficientemente os recursos que o goberno ofrece, que ademais, son distribuidos atendendo ás necesidades de cada centro. A educación é gratuíta, universal e plurilingüe ademais de personalizada: en cada clase, o profesor intervén para apoiar ao alumnado con necesidades de aprendizaxe e lograr así que non aumenten as desigualdades entre eles. En consecuencia, a docencia é unha profesión moi valorada, á que só poden acceder os alumnos de expedientes brillantes. Non obstante, visto que os profesionais españois da pedagoxía louban os beneficios da educación no país finés, ás veces xorden movementos de docentes que a ironizan e comparan co sistema español. Un destes exemplos é a creación do hashtag #ColegiosdeFinlandia en Twitter, no que os profesores acudiron ás redes sociais para denunciar esta comparación.

Fóra de Europa, o sistema dos países asiáticos ten moita fama por ser moi competitivo, que busca a excelencia e que "agobia" ao alumnado con tarefas extraescolares e deberes. Non obstante, unha das sorpresas que nos atopamos é Canadá, un país que destaca pola súa política e educación lingüística bilingüe. Aquí non existe un sistema educativo nacional, senón que é competencia de cada provincia lexislar e crear o plan de estudo. A educación tamén é gratuíta e está baseada en gran parte no respeto ás outras culturas e linguas (non en van, en Canadá conviven o inglés e o francés). Asimesmo, dáselle unha importancia vital á educación emocional, que tamén é unha das grandes olvidadas no noso caso. Estes dous últimos puntos poden ser uns dos factores clave do éxito da educación neste país, que sería conveniente adaptar ao noso sistema.

En conclusión, é bastante evidente que tódolos países son diferentes. Non todo o que funciona en Finlandia, Xapón ou Canadá vai funcionar en España, porque temos culturas, historias e cidadáns distintos. Porén, considero que algunhas medidas que toman estes estados (como por exemplo, a educación emocional ou o respecto ao plurilingüísmo) deben ser prioridades no noso sistema tamén. Outro factor que debemos ter en conta é que a filosofía da educación non é a mesma nin as familias se involucran da mesma maneira en tódolos países; pero algo que teñen en común as nacións cun alto nivel educativo é que a lexislación educativa se adapta aos cambios da sociedade, sen estar suxeita ao control e ao cambio político. Nisto, España aínda ten moito que aprender.

Tema 7: os métodos de ensinanza de linguas


Neste tema fixemos unha viaxe no tempo e espazo para estudar a evolución dos modelos de ensinanza de linguas imperarantes en cada momento. Nun primeiro lugar comezamos por comentar os métodos máis coñecidos: o método gramática-tradución, baseado no uso do idioma materno e da escrita; o método natural, baseado na exposición a input no idioma estranxeiro; o método audiolingual, baseado na memorización e repetición de estruturas; o método comunicativo, baseado en adaptar as clases a situacións reais; a resposta física total, baseada na acción e no movemento para adquirir o idioma; o enfoque por tarefas, baseado na realizacion de diversas actividades orientadas a unha tarefa final... Porén, os modelos de ensinanza de idiomas que máis me chamaron a atención foron os últimos, quizais porque non recordo que os tivensen utilizado conmigo en ningunha das miñas etapas como estudante.

O primeiro deles, o método do silencio, destaca pola actividade do alumno fronte á do profesor. Neste enfoque enténdese que o proceso de aprendizaxe debe ser levado a cabo mediante o descubrimento e a asociación, de xeito que se fomenta moito a autonomía do alumnado. Isto pode ser un aspecto positivo, porque neste caso non se ve ao docente como unha figura autoritaria, senón que se crea un amibente máis distendido, que pode favorecer a aprendizaxe. Porén, baixo o meu punto de vista, sacrifícase moito a naturalidade do idioma: parece unha forma de aprender moi controlada e artificial. Así mesmo, non se fomenta a produción do aprendiz, de xeito que este pode ser un enfoque útil sobre todo en niveis moi básicos para asimilar regras de gramática básica ou para a pronunciación, mais non a aplicaría en niveis intermedios, por exemplo.

O outro dos enfoques que me causou máis impresión foi a suxestopedia. A concepción básica deste modelo é que para procesar unha lingua, esta debe pasar un filtro afectivo. Todo se aprende e se adquire mellor cando ese filtro afectivo está baixo, de xeito que as clases neste enfoque céntranse en non crear ansiedade no aprendiz. O importante nas clases suxestopédicas é o alumno e o clima de relaxación no que está; é dicir, non se poden crear situacións de tensión para que a aprendizaxe flúa. O asombro de atopar este novo método levoume, nun primeiro momento, a buscar máis información sobre el para analizar os seus aspectos positivos; porén, a realidade que atopei ao indagar un pouco máis foi diferente á que esperaba. Nun artigo dun periódico cheguei a atopar unha entrada sobre este método no que se comentaba que algunhas academias suxestopédicas prometen a aprendizaxe de idiomas en tres días mediante a técnica da hipnose. Ao mellor peco de escéptica, pero é posible aprender un idioma en 3 días, por moito contido que se queira dar? Imposible. Nin unha persoa que esté completamente inmersa na cultura e no idioma estranxeiro vai ser quen de coñecer na totalidade esa lingua; entón, como pode ser que unha persoa que non tivese contacto con ela "a aprenda" milagrosamente mediante a técnica da hipnose? Para que existirán as carreiras de idiomas e as clases, podendo botar man deste "milagroso" recurso? Ironías a parte, esta non só é unha forma de enganar e facer negocio das persoas que teñen pouco tempo e moitas ganas (ou necesidade) de aprender un idioma, senón tamén unha maneira de desmotivalos unha vez que comproben que non son quen de aprender en tan pouco tempo. Isto pode xerar un sentimento de fracaso no alumnado, cando nun principio a ninguén lle parecería raro que un idioma non se aprenda nun par de días.

Como alumna, o método que máis empregaron comigo foi o comunicativo, e tamén, en grande parte, o método gramática-tradución. Non obstante, como docente considero necesario facer as clases máis eclécticas e botar man de cada método, xa que todos teñen as súas vantaxes e deste xeito as clases non son nunca aburridas. Integrar máis dun método é positivo e necesario para a motivación ao alumnado, que, tal e como sabemos, é un dos aspectos fundamentais para que se reteña e se aprenda un idioma.

Tema 6: o método AICLE


Unha das carencias que ten a ensinanza de idiomas na educación secundaria e no bacharelato radica no escaso input ao que está sometido o alumnado. Como a pronuncia e a oralidade son consideradas "secundarias" na avaliación interna, os docentes dan as clases no seu idioma materno, en vez de facelo no idioma estranxeiro. Por todos é sabido que para adquirir un idioma, escoitar, producir e errar son condicións sine quea non, de xeito que como reacción a este problema dende fai uns anos houbo un incremento da aplicación da metodoloxía AICLE nos centtros.

O AICLE, ou Aprendizaxe Integrada de Contidos e Linguas Estranxeiras, é un modelo de educación que consiste en dar as clases dunha materia non lingüística (como Historia, Matemáticas ou Física) no idioma estranxeiro. Este método ten dous obxectivos principais: en primeiro lugar, a aprendizaxe dos contidos propios da materia; e en segundo lugar, a aprendizaxe ou mellora da lingua estranxeira.
Persoalmente, eu nunca participei neste tipo de método, mais coñezo de primeira man a xente que si o fixo. As experiencias que refiren son todas moi positivas: eran un número reducido de alumnos, as clases desenvolvéronse sen problemas, o profesor tiña amplos coñecementos do idioma no que impartía as clases, fixéronse excursións a sitios anglófonos e aínda que ao principio había certos problemas de comprensión, ao final de curso notaron unha melloría importante tanto nas notas da lingua estranxeira con respecto aos rapaces da outra clase, como na súa competencia comunicativa. O esforzo e a dedicación á materia tamén incrementou, pero en xeral, as experiencias nese curso foron moi positivas.

Porén, tampouco nos podemos olvidar de que, como todos, este método tamén ten os seus inconvenientes. Un deles é o feito de que calquera profesor que certifique un nivel de B1 poida impartir as súas clases en inglés, por exemplo. Este non é un nivel suficiente para garantir que o profesorado coñeza ben o idioma e que non cometa erros, xa que poden imitarse e sedimentarse no alumnado tamén. Por outra parte, tamén hai que ter en conta que os contidos que se poden impartir nunha materia cando se dá noutro idioma nunca van poder ser os mesmos que se se impartise na lingua materna. Isto ten sentido, xa que os alumnos non van aprender ao mesmo ritmo e pode ser que precisen aclaracións lingüísticas adicionais, de xeito que se lle resta tempo á asignatura.
Un dos inconvenientes máis grandes que para min ten este sistema é o feito de que aplique en asignaturas como matemáticas ou física e química: materias nas que o alumando soe ter máis problemas de comprensión, que pode que se dificulten máis aínda.

Baixo o meu punto de vista, o método AICLE pode ter moitísimas vantaxes para a aprendizaxe das linguas se se utiliza correctamente, pero ten algunhas cousas que cambiar. Dende logo, unha das primeiras é a certificación, que debería ser moito máis alta para poder dar clase noutro idioma. Por outra banda, algo que tamén considero importante é de ofertar a materia coa opción de ser dada no idioma materno ou no estranxeiro, xa que deste xeito non estaríamos obrigando ao alumnado ao que non se lle den ben os idiomas a cursala noutro distinto. Por último, outro aspecto que me preocupa dende o punto de vista da docencia de idiomas é que se comecen a dar tódalas clases en inglés, visto que a demanda no mercado laboral é cada vez maior., e que poida resulta contraproducente Paréceme de vital importancia preservar e promover tamén as nosas linguas cooficiais, e en especial, o galego, que cada vez está menos presente no mundo académico.


Tema 5: as programacións didácticas vixentes



Coñecemos como programación didáctica ao instrumento mediante o cal se planifica e se concreta o currículo para que o proceso de ensinanza-aprendizaxe se desenvolva da maneira correcta e secuenciada nas clases do profesorado do departamento en cuestión. É unha forma de organizar os contidos, actividades, temporalización... da materia para cada curso académico. No noso caso, a programación didáctica da materia Lingua Estranxeira deberá elaborarse, por tanto, coa participación de tódolos membros do Departamento de Inglés. Trátase, por tanto, dun documento bastante complexo e que debe ser redactado en consenso.

A implantación da LOMCE supuxo un cambio nas redacción das programacións didácticas, xa que a modificación da lei afectou a todo. De feito, algúns dos compañeiros realizaron o traballo sobre a análise dalgunhas programacións de institutos españois, e segundo o que puidemos comprobar a partir das súas exposicións, case todas tiñan erros graves de estrutura, de contido, de organización e de redacción. Isto débese, en parte, a que houbo moi pouco tempo de adaptación dende que se comezou a implementar a lei (agosto do 2015) ata que comezaron as clases (setembro do 2015). E é bastante normal que ocorrese deste xeito, xa que o tempo apremiaba ante o comezo inminente das clases e a necesidade urxente de contar con este documento escrito para que o curso se puidese desenvolver con normalidade.

O que máis me sorprendeu deste tema é que, a pesar do que contrariamente cremos cando o vemos de lonxe, ser docente non consiste só en dar clase: a cantidade de documentos e papeleos que hai que facer é sinxelamente incrible. Por poñer un exemplo ilustrativo, só para a elaboración da introdución e a contextualización dunha programación didáctica de lingua estranxeira hai que consultar os seguintes documentos:

-Marco legal (BOE, DOG, LOMCE...)
-Proxecto Educativo de Centro e calquera outro plan ou proxecto do centro (por exemplo, un plan lector)
-Regulamento de Réxime Interno
-Proxecto Lingúístico de Centro
-Marco Común Europeo
-Plans educativos do Concello
-Plan de recursos educativos anteriores e memorias de departamento
-Bibliografía de didáctica e psicoloxía
-Libros de texto que se utlizan para dar clase

Unha vez revisamos todos estes documentos e elaboramos a introdución e a contextualización, o seguinte paso é a redacción da contribución ao desenvolvemento das competencias clave, onde se debe explicar a maneira na que se van traballar e desenvolver en clase. Logo explicaríanse os obxectivos do curso, así como a temporalización, os requisitos mínimos de superación da materia, os procedementos de avaliación, a metodoloxía utlizada e os materiais que se empregarán. Despois disto habería que explicar os criterios de avaliación e os indicadores para avaliar o proceso do ensino e a práctica docente, un apartado moi interesante dende o punto de vista do docente para saber que funciona nas clases e que non. A continuación, a organización das actividades e a recuperación de materias pendentes; e xa por útimo, as medidas de atención á diversidade, os elementos transversais que se tratarán e a revisión e modificación da programación didáctica en función dos resultados obtidos. Os puntos máis importantes, que deben estar presentes, ben redactados e especificados en calquera programación didáctica son a metodoloxía, os criterios de avaliación e as medidas de atención á diversidade, xa que sen estas é imposible que a materia se poida impartir.

Por último, unha apreciación que fixen ao ver as presentacións sobre as programacións didácticas que escolleron os compañeiros é que en moitos casos, destes tres apartados que comentamos que son tan importantes, a metodoloxía e as medidas de atención á diversidade non se especifican demasiado. De todos xeitos, redactar unha programación didáctica paréceme igual de necesario ca complicado pola gran cantidade de referencias que debe incluír e pola necesidade de que os membros do depaartamento deban chegar a un acordo, tarefa que ás veces pode ser un verdadeiro desafío.

Tema 4: o deseño curricular base


O currículo, como un dos documentos reguladores do proceso de aprendizaxe, é unha elemento clave na ensinanza que recolle os obxectivos, competencias, contidos, os estándares de aprendizaxe avaliables, a metodoloxía e os criterios de avaliación para cada unha das ensinanzas. Neste tema aprofondamos e vimos máis de cerca o currículo educativo en materia de linguas estranxeiras na ESO e bacharelato, na FP e nas ensinanzas de réxime especial.

En primeiro lugar, debatemos sobre as competencias do currículo que se indica que se deben desenvolver nas clases. Estas son: a comunicación lingüistica, a competencia matemática e en ciencia e tecnoloxía, a competencia dixital, aprender a aprender, competencias sociais e cívicas, sentido de iniciativa e espírito emprendedor e a conciencia e expresións culturais. Todas estas competencias deben intentar introducirse tamén, evidentemente, nas aulas de lingua estranxeira; porén, a comunicación lingúística e a competencia matermática son, en teoría, as que se lle designan como máis importantes. A primeira delas parece bastante evidente: nunha clase de idioma o máis habitual é traballar a interacción e a habilidade comunicativa; non obstante, algo que parece estraño é que se teña que traballar tamén a competencia matemática e científica nunha clase de idiomas. Por conseguinte, algúns dos contidos que se deben introducir nas clases teñen que estar relacionados con este tema (facer algún reading sobre un artigo dunha revista de divulgación científica podería ser un exemplo de actividade que se podería traballar).

Asimesmo, tamén comentamos as competencias que ten cada nivel da Administración no deseño do currículo. Os niveis de concreción curricular recaen nun primeiro lugar no Goberno do Estado, que a grandes rasgos é quen determina o contido do currículo; logo é o Ministerio de Educación quen o determina a avaliación e as competencias; a continuación o goberno da Comunidade Autónoma fíxa os horarios lectivos e, por último, os centros compleméntano e concrétano mediante documentos coma o PEC (Proxecto Educativo de Centro) e o PCC (Proxecto Curricular de Centro) con proxectos educativos e curriculares.

Desde a implantación da LOMCE, os obxectivos xerais da ensinanza de linguas durante a ESO van máis encamiñadas, teoricamente, a que os alumnos poidan expresarse de xeito apropiado nun ou varios idiomas estranxeiros. Coa promoción do plurilingüísmo e a multiculturalidade nas aulas, a primeira lingua estranxeira pasou a considerarse asignatura troncal. Isto implica que a carga horaria que teñen durante calquera curso e modalidade da ESO sexa de 4 horas, de xeito que aínda que a materia se considere importante, considero que non son demasiadas clases para aprender unha lingua. Por outra parte, a avaliación ten que ser continua (xa que debe recoñecer a evolución do alumnado) e adaptada para os alumnos con necesidades específicas, pero non se especifica en ningún momento que deba incluír un apartado dedicado á expresión e comprensión oral, por exemplo, que sería unha forma máis eficaz de comprobar que os alumnos poden expresarse de maneira máis ou menos efectiva. No bacharelato o obxectivo da materia é que os alumnos se expresen con fluidez e corrección, de xeito que xa hai un salto cuantitativo na forma de expresarse con respecto á ESO. Tamén cambia a carga horaria, que se reduce a 3 horas para tódalas modalidades, aínda que o tipo de avaliación mantense neste caso.
Por outra banda, a segunda lingua estranxeira é unha materia específica, o que implica que a carga horaria dedicada a esta asignatura é menor: nos dous primeiros anos da ESO é obrigatoria e adícanselle dúas horas semanais; en terceiro pasa a ser optativa coa mesma adicación de horas, pero en cuarto, aínda que tamén é optativa, amplíase a carga a tres horas á semana. No bacharelato tamén se segue considerando optativa, pero en 1º son dúas horas semanais e en 2º aumenta unha máis.

Unha das novidades que introduciu a LOMCE foi a FP básica, na que a lingua estranxeira forma parte da formación obrigatoria, ainda que forma parte do módulo de Comunicación e sociedade. Un dos aspectos que máis impacto me causou foi o feito de que para impartir a materia de lingua estranxeira nos ciclos formativos só sexa preciso acreditar un nivel B1 de habilitación lingúística, por parecer escaso e moi limitado para dar clase. Actualmente non considero que aínda conte cos coñecementos suficientes para impartir as clases do idioma que estudiei toda a miña vida, ó que dediquei unha carreira e un máster, así como algúns veráns noutros países con programas de inmersión lingüística. Como é posible que un docente doutra materia calquera poida facelo SÓ acreditando un B2?


Por último, tamén comentamos o caso das ensinanzas de idiomas de réxime especial; é dicir, os que se imparten na Escola Oficial de Idiomas. Actualmente en Galicia contamos cunha ampla oferta de idiomas nas diferentes cidades onde se pode asistir á EOI, e cada vez empézase a introducir máis a modalidade online para aquelas persoas que non poden asistir a clase diariamente. Ademais, tamén ofrece a posibilidade de obter unha certificación e o recoñecemento do nivel obtido mediante a superación dos exames sen ir a clase, xa que é posible preparar as probas por libre. Ante a crecente necesidade de obter unha certificación que acredite o nivel de idioma que se domina, a EOI é unha boa solución á que todo o mundo se pode adaptar.

Tema 3: as certificacións de linguas


Como xa comentamos con anterioridade, a implantación do MCERL supuxo unha tentativa de homologación dos niveis de idioma para as diversas linguas, mediante a proposición dun estándar europeo polo que rexerse á hora de avaliar os coñecementos duna persoa que está aprendendo unha lingua. Non obstante, aínda hai dificultades á hora de discernir a que nivel deberían pertencer certos alumnos segundo as súas competencias lingüísticas, como pode ser o caso dos estudantes de secundaria e bacharelato. Na teoría, o estudantado que supere con éxito o bacharelato ten garantizado o B1 da lingua estranxeira da súa escolla ao longo da súa escolarización; porén, este dato non sempre é aplicable. O currículo, a temporalización, a capacidade do profesorado de chegar aos discentes, a motivación do alumnado, a disposición das aulas e outros moitos factores alteran en certa forma a interacción e o desenvolvemento da capacidade comunicativa nun idioma estranxeiro. É aquí onde entra en xogo a confluencia de contextos que tratamos en entradas anteriores, que fan do proceso de ensinanza-aprendizaxe algo complexo e impredecible. Deste xeito, haberá alumnos que rematen o bacharelato tendo un C1 e outros que o fagan tendo un A2, por exemplo. A causa desta descompensación de niveis, cada vez son máis as empresas que requiren que os seus futuros traballadores se sometan a avaliacións externas de idiomas, visto que as avaliacións internas dos centros non sempre ofrecen uns resultados precisos. En consecuencia, xorden así as certificacións de idioma, unhas probas de avaliación externa rexidas por organismos ou escolas oficiais que permiten recoñecer a competencia lingüística de todo estudante de idiomas que se presente a elas. No caso do inglés, as máis coñecidas poden ser as certificacións de Cambridge, mais tamén existen moitas outras, coma a da Escola Oficial de Idiomas, o TOELF (Test of English as a Foreign Language) ou o IELTS (International English Language Testing System).

Os exames ESOL (English for Speakers of Other Languages) da Universidade de Cambridge son uns dos máis coñecidos: as certificacións expedidas están recoñecidas en máis de 20.000 organizacións internacionais, contan con diversas academias de preparación e centros de examinación nas principais cidades do mundo, hai a posibilidade de realizalos online e ademais o título que se proporciona ao final de cada nivel ten validez ininterrompida.

Os exames da Escola Oficial de Idiomas só son recoñecidos a nivel estatal, mais tamén se poden realizar convalidacións dos certificados de idioma con outras institucións e tamén teñen unha validez ininterrompida. O que destaca desta institución é a gran variedade de linguas que se ofertan: dende o inglés ata o árabe ou o chinés, de xeito que as posibilidades son moi amplas. Ademais, tamén hai a posibilidade de ir a clase para preparar os exames ou preparalos por libre. Contan con moitos centros en todo o territorio nacional, mais non en todos eles se ofertan as mesmas clases de linguas.

No que ó TOELF respecta, as súas probas están centradas nun público xa máis limitado, xa que demostran o dominio do idioma inglés na súa variante estadounidense. As certificacións expedidas son recoñecidas por unhas 8 500 institucións en 130 países. Ao igual que nos exames da Universidade de Cambridge, tamén poden ser computadorizados; mais unha das principais diferencias entre os dous é que o TOELF ten unha validez de dous anos.

Por último, o IELTS é un sistema internacional de proba na que interveñen a Universidade de Cambridge, o British Council e IDP IELTS de Australia. Neste caso, o método é un pouco diferente. É un dos requisitos de admisión en universidades e compañías de Reino Unido, Australia ou Nova Zelanda. A diferencia dos outros, este tipo de proba non se "aproba" ou "suspende", senón que simplemente indica o nivel de dominio lingüístico dun usuario.

Como conclusión, cabe destacar entón que a pesares dos intentos de unificar os estándares lingüísticos nos idiomas estranxeiros a nivel europeo, aínda queda un longo camiño por percorrer. Para lograr que os alumnos acaden os niveis de lingua que lles correponden por curso, é preciso que as clases vaian enfocadas a tal efecto e que haxa un cambio substancial nas avaliacións (adaptalas ao que se pide nos exames externos) e nas clases (fomentar a comprensión e expresión oral, máis que a gramática). Con respecto ás diferentes certificacións, hai un amplo abano de posibilidades, todo se trata de preparar ben os exames, saber o que se pide en cada un deles e, por suposto, escoller o que máis se adapte ás características e coñecementos de cada un.  

Tema 2: o ensino de linguas no modelo educativo, nacional e autonómico

No segundo tema tratamos o ensino de linguas no modelo educativo a nivel nacional e autonómico, e tamén debatemos para ofrecer unha visión xeral sobre o ensino de linguas en España e Galicia nos niveis obrigatorio, post-obrigatorio e nas ensinanzas de réxime especial. Neste sentido, cobran grande valor os contextos de aprendizaxe, que poderían dividirse en interno e externo. Con contexto interno referímonos ás políticas educativas creadas e levadas a cabo polas institucións, xa proveñan de España e do Ministerio de Educación, da Unión Europea ou das comunidades autónomas. Dentro do contexto externo poderiamos incluír toda unha serie de factores que son alleos aos sistema, como por exemplo o contexto persoal de cada alumno, a súa motivación por aprender, e, en definitiva, o contexto familiar, económico, social e cultural dos estudantes.
Dentro do contexto interno entraría a lei de educación vixente en España, que vai ser o tema que nos ocupe nestas liñas. Con respecto á lexislación española en materia de educación, o noso país destacou noso país destacou sempre por contar cunha cambiante política educativa, suxeita ó control do goberno. Aquí impera a visión da educación como un tema político, de xeito que cada vez que o goberno cambia, así o fai tamén a lexislación educativa; non en van, somos un dos países europeos que máis cambios aplicou neste ámbito nun periodo de tempo relativamente curto (sendo esta a séptima lei de educación que se aplica nos últimos 25 anos).

A LOMCE é a lei vixente actualmente no Estado español en materia de educación. O seu obxectivo principal é, segundo os seus defensores, a mellora da calidade educativa e a promoción do plurilingüismo nas aulas; porén, a súa entrada en vigor contou coa oposición da maior parte da comunidade educativa. Cabe destacar que, dende o punto de vista das linguas, a teoría que recolle a LOMCE é pouco defensora das linguas cooficiais e bastante utópica no caso das linguas estranxeiras. A continuación explicaremos a razón: nun primeiro momento xurdiu a polémica a raíz de que se pasase a considerar as linguas cooficiais (galego, catalán e vasco) como asignaturas de libre configuración autonómica, polo que non só se lles resta carga horaria, senón que se lle permite á autonomía establecer os contidos da asignatura e a súa oferta. En consecuencia, pode considerarse que a obligatoriedade de cursar as dúas linguas cooficiais en Galicia, por exemplo, se ve comprometida. No tocante ó ensino das linguas estranxeiras, recoñécese que son unha das debilidades do sistema educativo español e proponse facer fronte a ela incluíndo unha segunda lingua estranxeira, ademais de considerar a primera como asignatura troncal.

O positivo que podemos extraer desta lei entón é o recoñecemento de que os estudantes non se desenvolven con fluidez no idioma, mais para que isto ocorrese debería cambiarse o plantexamento dos obxectivos na ensinanza das linguas e orientar o seu ensino cara a capacidade comunicativa do alumno, non a pasar un exame de gramática. As medidas que se propoñen, en consecuencia, non son suficientes para mellorar a competencia comunicativa do alumnado nas linguas estranxeiras.

Ademais, no que se refiere ó ensino da lingua estranxeira na educación secundaria, preséntanse certos desafios en cantos ás competencias que se deben desenvolver nas clases, xa que o marco só recolle as competencias específicas de lingua e as competencias comunicativas para cada nivel; pero ademais, de acordo coa LOMCE tamén se inclúen competencias transversais que hai que traballar. Por exemplo, a competencia matemática, a sensibilidade ás expresións culturais ou a competencia tecnolóxica son outras das que se deben tratar nas cñases de lingua, o que complica e limita tanto o tempo que hai que adicar a cada cousa, coma o material que poden utilizar os docentes. Ademais destas competencias debemos transmitirlles uns valores coa finalidade de crear unha sociedade tolerante, xusta, responsable, solidaria e igual; pero sempre sen olvidar que tamén deben alcanzar os obxectivos que se esperan para cada curso no escaso tempo de clase. E para demostrar que cumplen estes obxectivos académicos, os alumnos tamén fan fronte a avaliacións internas (realizadas polo docente que imparte a materia) e externas (de carácer oficial, recoñecen o nivel lingüístico do idioma).

En definitiva, o modelo de ensino de linguas en España, tanto a nivel estatal coma a nivel das comunidades autónomas, non é o adecuado para lograr que os alumnos teñan unha competencia comunicativa básica no idioma estranxeiro. Aínda que na LOMCE se introducen algunhas vías de mellora, estas intencións non se reflicten na realidade das aulas, xa que non se especifican medidas que permitan aumentar, por exemplo, a expresión e a comprensión oral do alumnado. Isto fai que as clases se enfoquen doutra maneira e que se perpetúe un modelo de ensinanza centrado na gramática, máis que na interacción e a comunicación.