Última clase: a avaliación do profesorado e compromisos de docente

Nesta última clase fixemos memoria de todo o aprendido e fixemos tamén un pequeno debate de avaliación do profesorado con motivo do remate do módulo. En primeiro lugar tivemos un debate sobre o aprendido en cada parte da materia e pasamos tamén a falar sobre a avaliación do profesorado na universidade, que é algo que se está implementando cada vez máis normalmente nas universidades. Porén, tivemos unha breve charla, xa que falamos da avaliación do alumnado, pero non da avaliación do profesorado. É ben certo que aínda que nas universidades se comezan a facer progresos, no ensino primario e secundario aínda non hai unha maneira concreta de avaliar ao ensinante, se ben pode pasar un cuestionario ou preguntar ao alumnado para que realicen unha avaliación do seu labor. Quizais este debe ser un punto que debe cambiar, xa que aínda que hai unha grande cantidade de docentes con vocación e que se preocupan polos seus alumnos, tamén pode que se dea o caso contrario, e que se atopen con certa "inmunidade" polo posto que ocupan con respecto ao alumnado.

Unha vez tratado este tema, xa continuamos falando dos compromisos que tomaremos como futuros docentes. Aínda que van ser complicados de seguir co paso do tempo, tereinos presente para non esquecerme deles. Os meus compromisos son os seguintes:

• Comprométome a intentar crear actividades útiles e o máis divertidas posible
• Comprométome a fomentar a participación do meu alumnado en clase, sobre todo no que se refire a practicar oralmente o idioma
• Comprométome a verificar sempre que as respostas incorrectas están realmente incorrectas, e a explicar a razón cando sexa preciso
• Comprométome a ser xusta á hora de avaliar, non deixándome levar por ideas preconcebidas e enfocar a avaliación no que se lle pide ao alumnado e no visto en clase
• Comprométome a tratar aos alumnos con respecto e dedicación
• Comprométome a non desmotivar ao alumnado con exames difíciles e longos que non se axusten ao visto en clase
• Comprométome a crear contido e a non seguir o libro de texto ao pé da letra
• Comprométome a non converterme no que sempre critiquei dos meus profesores
• E comprométome a seguir formándome para dar o mellor de min e sacar o mellor do alumnado.

É unha lista longa, pero tamén moi necesaria para ter en mente os obxectivos que quero conseguir e a maneira na que quero conseguilos. A elaboración dunha lista de compromisos fainos pensar no que queremos chegar a alcanzar como docentes e reflexionar tamén sobre as boas prácticas e os malos modelos que tivemos ao longo da nosa escolarización, de xeito que é un exercicio moi recomendable para calquera persoa que se queira dedicar á docencia.

Aínda que pode ser que nañgún momento algún destes compromisos falle, espero e confío en que poderei rectificalo a tempo para poder converterme no tipo de docente que quero ser.

Hora de debater!

A sesión de debate foi, quizais, a máis proveitosa e fructífera da materia de Didáctica; e se me descoido, unha das mellores do máster sen dúbida. Foi unha clase moi práctica que nos permitiu expoñer as opinións que tamén fomos formando ao longo das clases, xa que (non sei se falo por todos, pero dende logo que para min foi así) o máster tamén axudou bastante a forxar unha idea e unhas opinions máis fundamentadas do sistema educativo e da ensinanza en xeral. Xa noutras clases tiveramos a oportunidade de falar de temas como os informes PISA e se os resultados que se obteñen son realistas, por exemplo, e tamén comentamos a aplicación das novas tecnoloxías na clase. Pero ao estar todos xuntos, persoas con diferentes opinións e experiencias, sempre podemos sacarlle máis partido para ver as diversas caras do prisma polifacetado que conformamos como clase.

Nun primeiro lugar, comezamos por comentar o tema dos deberes, que ultimamente estase poñendo moi de moda polas declaracións dalgúns pais ao respecto, como foi o caso da humorista Eva Hache nun programa de televisión no que afirmaba que o seu fillo non ten deberes "porque ameazou aos profesores". Polo xeral temos a impresión de que os rapaces de hoxe en día viven agobiados: entre ir á escola, estudar para os exames, facer os deberes e as tarefas extraescolares, pouco tempo lles queda para invertir en xogar e distraerse. Pero realmente podemos culpar aos 10 ou 15 minutos de deberes diarios de que non lles cheguen as horas do día? É ben sabido que as horas que temos de clase non son suficientes para practicar tódalas destrezas en tódalas clases, de xeito que tendemos a deixar a produción escrita como tarefas para realizar na casa por ser unha actividade que require de moito tempo e recursos cos que non contamos nun instituto (por exemplo, nunha clase pode haber un dicionario para 30 persoas que se teñen que turnar cada vez que queren saber como se escribe unha palabra). Polo xeral, xa son os propios alumnos os que prefiren facer as composicións escritas na tranquilidade das súas casas, botando man dos recursos que precisen e coa liberdade de elixir cando facelo. Por isto, considero que as tarefas de facer na casa son necesarias, e non só por esta razón, senón porque tamén é de grande axuda para o alumnado que precisa dun reforzo extra, que non lle é suficiente o que se dá na clase para comprender e saber facer o que se lle pide. Polo tanto, á pregunta "deberes: si ou non?" a miña resposta é un si, pero con cordura. Non podemos cargar aos alumnos de exercicios, tendo en conta que teñen unhas 10 asignaturas máis e que tamén deben ter tempo de lecer. Pero si son necesarios nalgunhas ocasións e en doses razoables. As conversacións sobre este tema de debate deron paso a comentar tamén os baixos resultados do alumnado español nas probas PISA, no que chegamos a acordo no sentido de que non reflicte da maneira adecuada as competencias do alumnado. A partires deste tema de debate, entramos no seguinte: libros tradicionais ou libros electrónicos e novas tecnoloxías en clase? A maioría de nós tamén coincidimos neste aspecto: intentaremos empregas as novas tecnoloxías en clase (pizarras dixitais, proxectores, ordenadores...), pero sempre tendo material en papel polo que seguir as clases (xa sexa libro tradicional ou apuntes e material que proporcionemos) e, xa dependendo un pouco máis do regulamento do centro, deixaríamos o uso dos teléfonos para consulta de dicionarios ou algunhas actividades (Kahoot) en ocasións puntuais.

Porén, outros temas que si me gustaría ter comentado xiran un pouco arredor da preparación do alumnado en inglés xa non só para superar os cursos, senón tamén de cara a aprobar unha proba de nivel externa (tipo exames de Cambridge, da Escola Oficial de Idiomas...). Ultimamente é a miña impresión é que se lle está dando moita importancia a este tipo de probas ante a crecente demanda de acreditacións de inglés para acceder a certo tipo de oportunidades laborais. Sei, de feito, que en moitas academias privadas hai cada vez máis xente que se dedica a "prometer" ao alumado que ao pagaren unha matrícula, sairán de alí co suficiente nivel de inglés como para sacar un B2, cando en realidade a maior parte dos matriculados non chegan a un A2. A toda esta xente, gustaríame dicirlle que somos docentes de inglés, non profesores de Hogwarts: nin facemos maxia, nin podemos prometer milagres. Por outra parte, tamén hai certa tendencia a criticar ao sistema educativo español por non preparar aos alumnos de bacharelato para realizar este tipo de probas, e incluso hai peticións de xente que esixe que unha vez rematado o bacharelato se lle entregue unha acreditación de B1 en primeira lingua estranxeira. Pero realmente, aprobar o bacharelato e incluso a selectividade non é indicador ningún de que os alumnos cheguen a ese nivel. Isto débese a que en moitos institutos aínda non se están realizando avaliacións por competencias, por exemplo, de xeito que hai alumnos que pasan todo o seu período de escolarización escribindo en inglés, pero sen saber articular unha soa palabra. Deste xeito, poderiamos dicir que non sería xusto outorgar estas acreditacións a tódolos alumnos, e facer de novo outra proba externa independente das PAU para determinar quen dá o nivel resultaría pouco rentable.

Con respecto tamén ás debilidades do noso sistema educativo, outro tema que me gustaría ter debatido é o tratamento da motivación e da autoestima na aula de idiomas. Paréceme un tema básico que tratar con adolescentes, pero moitísimo máis aínda en clases nas que lles é necesario expresarse e ter certa seguridade en si mesmos para saber errar e rectificar. Non só me parece que debería tratarse este tema en clase de titoría, senón que deberiamos incluílo tamén nas clases de linguas. Polo xeral, a falta de autoestima non se nota tanto nas nosas linguas maternas porque soemos pensar que temos un dominio eficaz do idioma e podemos saír do paso, pero e nas clases de idioma estranxeiro? Aquí está o quid da cuestión. Quen non se sentiu inseguro algunha vez cando o mandaron saír a presentar por primeira vez en inglés?

Por isto considero que é un tema ben importante e que se debe atallar ao principio de curso xa. En moitas ocasións percibo que o alumnado non participa por medo a errar, e non se dá de conta de que no erro é onde está a aprendizaxe. Isto tamén se pode deber á forma na que os docentes tratamos e estigmatizamos o erro, mais o feito de que os adolescentes teñan tan pouca confianza en si mesmos non axuda. Un método que utilizaría nas primeiras semanas de clase é a de intentar que a participación sexa o máis elevada posible mediante exercicios que traballen a autoestima, como por exemplo os seguintes:

• Anuncios por palabras: cada alumno debe escribir nunha lista que pode ofrecer ao grupo-clase (p. ex.: boas habilidades comunicativas, sentido da responsabilidade, axuda en clases de matemáticas, axuda ao docente para encender o canón porque é moi alto, axuda cando haxa problemas de son ou de acendido do ordenador...). Esta é unha boa forma de que cada alumno vexa que pertence ao grupo porque ten algo que aportar e unha maneira de que vexa que pode axudar e que destaca en algo.
• A lista das virtudes: consiste en que cada alumno escriba nun papel aprox. 3 cousas boas e outras 3 malas de si mesmo, e que despois un dos alumnos engada como mínimo outras 3 cousas positivas de maneira anónima. Unha vez completada a tarefa, o papel será devolto ó alumno ó que fai referencia para que entenda que hai moitas cualidades que pode ser que non aprecie, pero que os demais si perciben.
• O favorito do profe: esta actividade consiste en que o profesor debe repartir a cada alumno unha frase con unha habilidade, algo positivo ou o mellor que cada alumno teña para superar a asignatura, reafirmando así as súas capacidades.

Todas estas actividades faríanse en inglés, evidentemente, para aprender e practicar o idioma ao mesmo tempo que construimos a confianza e a autoestima co alumnado. Ademais, tal e como comentei en entradas anteriores, para logralo deberiamos revisar se as correccións que lles facemos son consecuentes co que pretendemos, que é que non se desmotiven polos erros que cometen e que sigan adiante co inglés.

Para concluír, unha crítica constructiva que faría desta sesión foi que non contásemos con máis tempo para debater con máis calma. Só nos deu tempo a debater sobre dous ou tres aspectos dos que estaban plantexados desde un principio, pero ademais estou segura de que moitos de nós tiñamos moitos temas que nos gustaría tratar e que non nos foi posible pola falta de tempo. Pode parecer que catro horas son moitas para dedicarlle a unha clase asi, pero non o é; máis que nada, porque ao xuntar ás dúas aulas acabamos sendo moita xente e a moitos quedáronnos moitas cousas no tinteiro por comentar. A pesar de que o que se tratou comentouse pormenorizadamente, considero que ás veces tiñamos que cambiar de tema non porque non houbera máis posibilidade de exprimilo, senón máis ben por falta de tempo para falar sobre o resto.

O labor docente dentro e fóra da aula: o método CLIL e as titorías

 Esta foi a primeira das sesións que tivemos con dúas partes divididas tan claras e diferentes, xa que a primeira parte da clase impartiuna Ana e ás dúas últimas horas veu Luz para rematar de falar sobre as titorías. Neste sentido, nesta última sesión anterior á de debate tratamos temas relacionados co noso labor docente fóra da aula, como poden ser a colaboración do departamento de inglés cos outros departamentos que utilicen o método CLIL e os labores de titoría nos centros.

Con respecto á primeira parte, esas dúas horas xiraron arredor do CLIL e dos auxiliares de conversación e de se pode ser ou non unha experiencia positiva para o alumnado. A verdade é que sobre o tema do CLIL xa tiñamos falado en materias anteriores, e teño que dicir que a pesar de que todo o mundo ten algún familiar ou coñecido que impartise ou que lle foron impartidos aulas segundo o método CLIL; eu non podo falar da miña experiencia directamente, porque non tiven oprtunidade de participar neste tipo de programas. O mesmo pasou cos auxiliares de conversa, nunca tiven a vantaxe de contar con un nativo que nos axudase na clase ata a miña entrada na universidade. Porén, xa falei con anterioridade neste blog sobre a experiencia de meu irmán, que si viviu ámbalas dúas experiencias e que el considerou moi positivas para afianzar algúns coñecementos de vocabulario e coller máis soltura no inglés. Tamén cabe dicir que meu irmán cursou en inglés a asignatura de Xeografía e Historia en 2º e 3º de ESO, e que o profesor que impartía esa materia tiña un moi bo nivel de inglés. Ademais, o auxiliar de conversa tamén estaba especializado nesa área, de xeito que contaban con moita axuda para preparar as clases e, aínda que ás veces cometían algún fallo de idioma, polo resto todo foi bastante ben.

Non obstante, a realidade pode ser bastante diferente dependendo da materia e do nivel de inglés do docente que imparta esa materia en cuestión. A min, por exemplo, pareceríame moi complicado dar materias como Matemáticas ou Física e Química en inglés. En clase xa falamos de que pode ser moi útil para alumnos que queiran perseguir carreiras de carácter técnico ou científico, xa que o inglés é o idioma utilizado nese mundo, mais a min ségueme parecendo un pouco complicado por seren das materias que teñen uns índices de suspenso máis elevados. Por outra parte tamén está o feito de que o único requisito académico para que un docente poida impartir a súa materia noutro idioma é acreditar un nivel B1. Paréceme un nivel de usuario intermedio a nivel independente, pero bastante básico a nivel académico. É evidente que un docente que queira participar neste tipo de experiencias sabe que vai ter que traballar máis o idioma, preparar máis as clases e debe ter un interese tamén no idioma, de xeito que dáse por sentado que os profesores que o solicitan teñen ánimo e ganas de facer que todo funcione correctamente, pero ás veces os erros que eles cometan poden fosilizarse tamén nos alumnos. Nunca esquecerei o exemplo que unha compañeira nos puxo en clase, na que a un coñecido seu se lle fosilizou a expresión "realise an exercise" polo seu profesor de CLIL. Por iso penso que aínda que o CLIL é moi útil para que o alumnado adquira vocabulario, mellore en xeral a súa comprensión e produza máis noutro idioma, tamén é moi preciso que dende os departamentos se bote unha man para intentar mellorar tamén a seguridade do docente ao dar a clase. A idea de Ana de aproveitar as clases de reforzo de inglés para revisar vocabulario, expresións, etc. que puideran ser útiles para a clase de CLIL pareceume xenial para preparar ao alumnado tamén.

Con respecto á segunda parte da sesión, tratamos o tema da titoría. Como é ben sabido, cada titor dun curso do centro conta cunha hora de titoría á semana para traballar co alumnado algúns temas transversais, comentar os problemas e dificultades que poidan xurdir entre compañeiros ou cos profesores, expoñer queixas e suxestións, aproveitar para crear un grupo-aula unido, debater sobre algúns dos problemas da adolescencia ou da sociedade en xeral. Trátase de crear unha conciencia nos rapaces, ao mesmo tempo que fan actividades máis distendidas e aprenden uns doutros.

Algo que non sabía cando rematamos as clases e que aprendín xa nas prácticas foi que o departamento de orientación tamén pode ofrecer axuda aos titores e titoras dos cursos, dependendo das necesidades que teña o grupo-aula titorando, con material sobre o que traballar algúns temas. Polo menos, así pasa no centro no que me atopo agora mesmo realizando as prácticas, aínda que debo recoñecer que contan cun excelente departamento de orientación, preocupado e interesado polo benestar e a integración do alumnado, de xeito que pode ser que non en tódolos institutos haxa estas facilidades para os docentes.

Eu tamén fixen unha bree recopilación de material audiovisual co que tratar algúns dos temas para titoría. En primeiro lugar, unha película que poñería na hora de titoría sería Inside out (Del revés), xa que me parece que reflicte o cambio da actitude e o pensamento dende que somos pequenos ata que chegamos á adolescencia, de xeito que lles pode servir para reflexionar sobre as súas propias decisións e comportamentos. Unha largometraxe que eu vin no instituto na hora de titoría foi La clase, unha película que mostra a realidade de moitas aulas de institutos conflictivos. O bo que ten este filme é que permite explorar a outra cara do sistema educativo que eles non ven: o punto de vista do docente que debe lidiar cun grupo desestruturado e con faltas de comportamento. Con este tipo de materiais permítesenos tratar a empatía tamén, que é algo importante para que a convivencia no centro sexa o mellor posible e para fomentar o entendemento e o diálogo entre o alumnado.

A continuación deixo unha lista de cortos ou vídeos que poden servir para ser traballados en horas de titoría e cos que traballar diversas temáticas cos rapaces:

1. Bullying: For the Birds

2. Cambio climático: What if all the ice melted on Earth?

3. Empatía: Living with depression

4. Violencia de xénero: "Slap her": children's reactions

5. Autoestima: Taking pictures of things I find beautiful

6. Cyberbullying e consumo responsable de internet: You look disgusting

7. Inclusión e diversidade: Love has no labels

8. Estigmatización e igualdade: Always like a girl

9. O sistema educativo: Alike

Todos estes vídeos permiten facer reflexións e críticas co alumnado sobre a situación actual e que queremos para o noso futuro, así como buscar modos de cambialo. Deste xeito, ademais de fomentar a creatividade, tamén espertamos neles o espírito crítico e o sentido da xustiza.

Actividades de expresión escrita, parte II

 Na terceira sesión aprofondamos un pouco máis sobre o visto o último día, que xirou entorno ás actividades de expresión escrita. Este tipo de actividades soen ser máis "pesadas" de facer para o alumnado, xa que a produción oral é algo que se fai no momento e do que tes un feedback instantáneo, pero na escrita non pasa así, de xeito que soe ser unha das tarefas que se fan na casa. Ademais, algo negativo que ten escribir en inglés para o alumnado é que para eles non ten un propósito: facer drills, por exemplo, ou escribir un e-mail falando sobre os beneficios da comida saudable non é atractivo de facer para eles. Polo tanto, é a nosa tarefa darlles un propósito ás actividades de expresión escrita para que queiran facelas de forma correcta e que se motiven a escribir en primeiro lugar. Unha boa forma de lograr isto é mediante un programa de intercambio de cartas cun instituto británico, escribir ao docente información sobre si mesmos, escribir algo para un concurso do instituto ou un traballo con información sobre algo para colgar na clase ou nos corredores. O feito de expoñer algo da súa creación soe ser unha actividade que lles gusta realizar, así que podemos aproveitar esa baza para propoñerlles tarefas que se lles fagan máis levadeiras.

Outras das actividades de produción escrita que me parecen, ademais de completas, interesantes de facer, son tanto a de Ode to an object como a da descripción a través dos cinco sentidos. Foron actividades que nunca realicei na clase e que me parecen moi inspiradoras e creativas, que desenvolven a imaxinación dos rapaces dunha maneira extraordinaria. Por outra parte, tamén falamos de que os vídeos, cancións ou imaxes tamén nos poden servir para facer actividades de produción tanto escrita como oral. En clase falamos do vídeo de Ormie the pig, xa que a partir del pódense crear unha grande cantidade de actividades para diversos niveis. Un vídeo que me recordou moito ao de Ormie é The Gift, un corto sen voz (só con banda sonora) que tamén utilicei con alumnos de diversas idades para facer descricións, utilizando un vocabulario máis pobre no primeiro caso e un rexistro máis elevado no segundo. Ademais, os adolescentes poden sentirse identificados en certa forma co que conta o vídeo, que trata sobre a dor que produce unha ruptura amorosa e a felicidade de atopar un novo amor. Debo dicir que nas miñas clases tamén deu lugar a un debate candente entre rapaces e rapazas sobre quen era o culpable da ruptura, de xeito que polo menos a participación foi bastante activa, aínda que seguiu un derroteiro un pouco off-topic do que eu pretendía nun principio. O corto en cuestión é o seguinte:

 Á hora de describir emocións e acontecementos, un dos short clips que escollín para ensinar en clase é o do inicio da película Up, que a maior parte dos rapaces xa coñecen. Por iso mesmo me parece que lles chega moito mellor a mensaxe e a emotividade do vídeo quizais, e considero que podería ser unha boa opción para traballar tamén en diversos niveis xa sexa na escrita ou no oral.

 Outro dos cortos co que penso que tamén se poden sentir identificados pola idade na que se atopan é o seguinte. É a historia dunha rapaza e do que sinte tanto ela coma os pais cando ten a súa primeira cita. Unha das actividades de expresión escrita que se pode realizar é a de preguntarlles se algunha vez estiveron na mesma situación cá protagonista e que pasou, ou como actuarían se o estivesen nalgún momento. Ademais de ser un tema divertido, é moi comprensible por parte de todo o público.

 Pola contra, se o que queremos é que traballen con fotografías, podemos proporcionarlle material de diverso tipo para que fagan comparacións, ou incluso ofrecerlles distintas opcións para que elixan unha delas. Algúns exemplos poderían ser os seguintes:

 Na segunda parte da sesión centrámonos de novo na avaliación, e é que calquera destas actividades son boas maneiras de determinar se a expresión escrita do alumnado é a adecuada. Evidentemente, debemos facer un seguemento do seu progreso mediante a avaliación continua, mais ás veces hai profesores que ven necesaria a realización dunha proba final que inclúa todo o que se fixese na materia. Pois ben, no caso das linguas, con unha simple redación xa podemos ver se o alumno está aplicando todo o que se aprendeu na materia, porque a aprendizaxe desta é continua: ningún alumno pode aprender un día a usar o presente continuo e esquecelo ó seguinte, porque o vai usar de novo tanto na fala como na escrita. Deste xeito, calquera das actividades propostas anteriormente son útiles a efectos de avaliar a competencia escrita ou oral dos discentes.

A avaliación na aula de linguas estranxeiras

Nesta clase fixemos fronte a quizais unha das tarefas máis imporantes e difíciles para o profesorado: a avaliación. Dende pequena recordo ben que a maior parte dos meus exames non avaliaban coñecementos, se non a aprendizaxe memorística, de xeito que a única avaliación que tiñamos era de memorizar, escribir e olvidar. Porén, sabemos que nas clases de idioma esta maneira de avaliar non só non é recomendada, senón que é imposible se queremos ter un coñecemento, aínda que sexa mínimo, do idioma que é impartido.

Para empezar, comezamos falando sobre os diversos tipos de avaliación que existen e como facer unha avaliación correcta. Antes de nada, as características que debemos ter en conta á hora de avaliar son a transparencia (o alumnado debe saber que puntúa e de que maneira), a validez (debemos avaliar sempre tendo en conta o que fixemos e demos na aula; non se poden avaliar competencias ou coñecementos non practicados) e a factibilidade (as probas de avaliación deben ser axeitadas ó tempo do que se dispón en clase para realizalas). Porén, unha das cousas máis interesantes de analizar, baixo o meu punto de vista, é o seguinte: que tipos e intrumentos de avaliación aplicamos na clase de idiomas?

As clases de idiomas son interdisciplinares; é dicir, cando avaliamos a un alumno dun idioma determinado estamos avaliando diversas competencias, como a expresión e comprensión oral, a expresión e comprensión escrita, a recursividade, a expresividade, a fluidez, a capacidade de reacción... Con este compendio tan heteroxéneo de habilidades, como podemos avaliar da maneira máis xusta posible? A solución está en ser consecuentes e razoables co que lle estamos pedindo ao alumnado en cada caso e realizar unha avaliación de carácter global e equitativo, de xeito que se avalíen tódalas competencias dunha maneira continua e asegurándonos de que non estamos favorecendo a certos alumnos en detrimento doutros.

A primeira desas afirmacións pode parecer moi lóxica, pero seguro que todos tivemos algún profesor que nos avaliou (ou incluso algún de nós puido avaliar) os erros ortográficos nun exame de lectura, por exemplo. Se nunha proba estamos avaliando a comprensión lectora do alumnado, por que lles descontamos puntos se escriben mal unha palabra? Isto non sería lóxico se temos en conta o obxectivo principal desa proba, que é saber se o alumno en cuestión entendeu ben un texto ou leu un libro de lectura obrigatoria. Debemos ter en mente o que estamos pendindo que o alumnado faga e ser consecuentes; doutro xeito, estaríamos caendo en facer correccións que poden desmotivar e confundir ao alumnado, xa que o que esperamos deles cando propoñemos unha actividade e cando a corriximos debe ser o mesmo. Un exemplo que me parece excelente é o que se fai nas clases de inglés do I.E.S. Alexandre Bóveda de Vigo, centro no que actualmente me atopo realizando as prácticas externas. Esta mesma semana o alumnado de 3º de ESO levou a cabo as probas de comprensión oral, para o que tiveron que responder a unha serie de preguntas dun listening sobre o tema da supervivencia. Cabe destacar que aparte de que este tema foi moi traballado en clase, o material utilizado contiña moito do vocabulario que xa se vira; pero aínda así, se o alumnado é capaz de entender o que di o audio pero non o transcribe correctamente, a resposta tamén se dá como válida. Por exemplo, no listening comentábase que unha señora escordara un nocello (en inglés, the lady twisted her ankle); porén, a pesares de que un dos alumnos o escribiu como "ancle", levou a puntuación completa nesa pregunta.

Con respecto a que debemos facer probas globais e que avalíen moitas destrezas, isto é particularmente necesario nas nosas clases. Para poder facer isto da maneira máis eficaz, máis fiable e máis transparente posible, o ideal é contar cunhas ferramentas de avaliación que nos axuden a ter en conta os aspectos positivos e negativos do traballo de cada alumno e obter así unha calificación máis obxectiva. Non obstante, ao ter que avaliar tantas cousas, eu usaría diferentes ferramentas. Cando somos novatos, ademais, penso que cometemos máis erros no que a avaliar se refire, de xeito que todo sería cuestión de modificalas e perfeccionalas co paso do tempo. Nun principio, si que me gustaria usar grellas de avaliación (que ademais, tivemos que crear para outra asignatura mediante a ferramenta RubiStar) sobre todo para a produción escrita, e as listas de control parécenme moi útiles para a produción oral. Se ademais lles proporcionamos aos alumnos unha copia destas ferramentas que imos utilizar para avalialos, facemos a nosa forma de avaliar moito máis transparente, e polo tanto, isto debería reflectirse tamén nas cualificacións.

Por último, polo xeral tamén temos a impresión de que a avaliación debe realizarse sempre unha vez rematado o proceso de aprendizaxe. Dende logo, para min sempre foi así tanto na educación primaria, como na secundaria e na maior parte das asignaturas da universidade. Porén, unha lingua é algo ao que hai que ir incorporando vocabulario, reglas gramaticais e expresión cada vex máis complexas, de xeito que o utilizar a avaliación formativa para avaliar as capacidades do alumnado cobra sentido. Porén, eu tamén realizaría unha proba de avaliación inicial e unha proba de avaliación sumativa ao rematar as clases. Eso si, serían anónimas e non contarían para a nota; simplemente serían informativas tanto para saber de que nivel partir ao plantexar as clases como para avaliar se se cumpliron as expectativas e os obxectivos do curso. Ámbalas dúas probas poden ser simplemente orais: non é necesario "estresar" ao alumnado facéndolle pensar en máis probas de avaliación, pero si sería bo tomar certas notas ao principio e ao final das clases para ver o seu progreso. Analizar conxuntamente estes dous tipos de probas pode darnos unha información moi importante tanto de como evolucionou o alumno, como dos aspectos que non quedaron de todo claros para o conxunto do grupo. Noutras palabras, permite avaliar tamén a labor do profesorado, que é un dos grandes olvidados no proceso de avaliación, pero que tamén é necesaria para mellorar as nosas habilidades docentes. Ademais de facer unha proba sumativa, eu tamén intentarei pasar un cuestionario ao alumnado para que avalíe a miña labor. Isto permitirame redirixir e replantexar mellor como presento algunhas cousas na clase para que queden máis claras ou saber se o que explico cala na mente dos discentes.

A comprensión e expresión escrita

 Na seguinte clase obtivemos moitas ideas de actividades de diferente tipo e con diversas finalidades. Toda a clase estivo relacionada coa importancia da comprensión escrita, de xeito que empezamos cunha actividade moi graciosa: o three minute test. Esta actividade, máis que estar relacionada coa comprensión, fainos conscientes da importancia de indicarlles aos alumnos da necesidade de ler detidamente as actividades, exames... antes de lanzarse a escribir. Neste caso, a pesares de que o texto daba unha lista moi larga de instrucións, só era preciso facer caso das dúas primeiras, pero para sabelo era necesario acabar de ler o texto enteiro e prestarlle atención.

Un dos problemas máis grandes que teñen é o non prestar atención ao que len e o escribir antes de ler o que se lles pide. Eu tamén me sumo a esta afirmación: recordo perfectamente que nun exame de Historia olvideime de darlle a volta á folla e deixei case a metade das preguntas sen responder por non ler a primeira páxina, na que claramente poñía: "Lede as DÚAS páxinas. Podedes facer preguntas das dúbidas nos primeiros 10 minutos do exame". Por cousas como estas é moi importante facerlles entender que ás veces non chegan a facer o que lles pedimos por non leren ben os enunciados, e que son realmente útiles para realizar as actividades. Se non fosen precisos, non estarían aí!

Por outra banda, outro dos feitos que pode afectar á comprensión lectora é o feito de non recoñecer algún termo. En moitas ocasións ofuscámonos e centrámonos demasiado nunha palabra que non coñecemos, e parece que xa non sabemos de que vai un texto simplemente porque non saibamos o significado exacto dunha. Nada máis lonxe da realidade, o cerebro humano é quen de extraer o significado por contexto en moitas ocasións. Para demostrar este feito, vimos un texto en clase no que había varias palabras que estaban inventadas. Evidentemente, ninguén da clase sabía o que significaban, pero aínda así, obtivemos todos unha idea xeral do texto e incluso puidemos responder ás preguntas que se formulaban a continuación. Un dos cursos onde se fai máis imortante esta actividade é en segundo de bacharelato, xa que probablemente non vaian entender tódalas palabras que haxa no exame. Porén, iso non lles vai impedir aprobalo nin facer ben os exercicios, ó igual que como falantes nativos tampouco coñecemos tódolos termos do noso idioma e iso non nos impide comunicarnos! Agora, durante o período de prácticas, penso levar esta actividade á clase nos segundos de bach., xa que nas clases sóese notar o agobio e a presión de moitos deles polas probas pre-universitarias e pode ser unha forma de que se sintan máis seguros e teñan máis autoestima.

Outras actividades que vimos na clase para a mellora da comprensión escrita foron os dictados, que xa comentáramos en clases anteriores. Dentro das actividades deste tipo parecéronme moi útiles, sobre todo, dúas delas:

• A primeira consistía en que entregábamos ao alumnado un parágrafo cun texto enteiro ao que previamente lle eliminemos os espacios, comas e calquera outro signo de puntuación. Deste xeito, eles poden indicar onde estar e reconstruílos, de maneira que melloran a súa capacidade de escribir correctamente en inglés. Isto é particularmente imporante, debido a que os alumnos non son conscientes de que o cambio de idioma entraña tamén un cambio na estrutura das oracións e a puntuación. Por exemplo, en inglés as frases son moito máis curtas que en español, de xeito que nós tendemos a utilizar moito máis as pausas dentro da propia oración.
• A seguinte era unha actividade de listening e reading que permitía mellorar tamén a escrita, xa que consiste en que nun texto substituíamos algunhas palabras por outras que soen practicamente igual ou minimal pairs. Un exemplo que vimos foi o da canción "Everything I do", de Bryan Adams. Nin que dicir ten que se lle pode sacar moito partido ás cancións en clase, xa non só porque resultan atractivas, senón porque permiten facer moitas actividades. Dende facer actividades de comprensión, facer unha interpretación e reflexión do vídeo musical ou da letra da canción, e ata dictados ou exercicios de búsqueda de palabras que teñan o mesmo son, por exemplo. Ademais, cabe resaltar o feito de que cantar as cancións ou lelas en clase serven para mellorar tamén a pronuncia do inglés.

Nesta clase tamen falamos da adquisición do vocabulario. Unha idea que me pareceu magnífica para traballar o vocabulario é a de levar unha cartulina plastificada con rotuladores para que poidan escribir enriba e borrar despois. A razón pola que me parece excelente é porque é moi dinámica e permite facer un traballo colaborativo eficiente e rápido, que é un dos principais obxectivos. Na clase comentamos que podiamos utilizalo para que escriban as palabras dunha categoría que coñezan ("food", "pieces of clothing", "flowers", "animals"...). Pero a verdade é que as aplicacións deste recurso son inesgotables: podemos propoñerlles actividades en grupo nas que teñan que describir como se sentirían se lles pasase algo en concreto (por exemplo: "how would you feel if you were on a plane and there was a child crying and screaming?" ou "how would you feel if you had the ability to read minds?"), o que poden facer nun sitio determinado ("name activities you can do in a museum", "activities you can do on a park"...). E ademais, hasta permite facer concursos nos que o grupo que máis palabras escriba leve unha "recompensa". A competitividade sana pode chegar a ser unha grande aliada do docente de idiomas ao tratar con adolescentes, xa que os motiva máis a participar.

Por último xa, acabamos por falar das actividades de bellwork, que son aquelas que podemos levar á práctica cando rematamos a explicación dunha sesión e nos quedan uns minutos libres antes de que toque o timbre. Debido a isto, teñen que ser actividades rápidas e que capten a atención dos rapaces. Unha das que pensei que podería ser divertida sería un xogo tipo "Taboo" ou "Heads Up" . A verdade é que foron dous exemplos de actividades que utilicei tanto con nenos como con adolescentes coas que máis respondían e participaban. E, por suposto, son moi divertidas porque permiten que se expresen mediante xestos ou outras palabras (dependendo do nivel de dificultade e da idade, no meu caso), de xeito que todos pasamos un bo momento. Outra destas actividades é a que eu coñezo por "Scattergories" (que parece ser que tamén se chama "Tutti frutti"), na que se dá unha letra e varias categorías ("colours", "animals", "professions", "countries", "brands of cars", "names of famous people" ou calquera que se nos poida ocorrer). Cada alumno (ou cada grupo) debe atopar unha palabra para cada categoría que comece pola letra indicada. Á hora de puntuar, o que eu facía era dar 10 puntos por cada palabra que non saíra repetida, 5 puntos por cada repetida, e 15 puntos se unha persoa tiña unha palabra nunha categoría na que ninguén máis atopara unha. E xa para rematar, outra actividade de bellwork que usei e que quizais aquí non sexa tan coñecida é o "Boggle" ou "Wordshake", do que deixo no enlace unha versión online. É un xogo no que hai unha serie de letras e hai que intentar facer o maior número de palabras usando a maior cantidade de letras posibles. Ao seren xogos rápidos e que non precisan de moito material, poden ser perfectos para eses momentos onde precisamos extender a clase un pouco máis.

Novas ideas de actividades: personalización e imaxinación

A seguinte clase comezou, coma case todas, cunha actividade de warm-up na que se traballaban as descricións. Nesta actividade a clase dividíase en dous grupos e a cada un tocáballe un papel diferente, que debían intentar describir entre tódolos membros do grupo. Un deles era un papel reciclado a partires de materia orgánica e o outro estaba feito dun material diferente á celulosa tamén, de xeito que esta actividade de warm-up serviríanos para introducir temas relacionados coa reciclaxe ou o coidado do medio ambiente. A idea é que as clases deben xirar en torno a un tema, non a unha destreza (por exemplo, a gramática, que era a que nós máis dabamos no instituto). A partires dun tema introdúcese vocabulario e expresións necesarias para cada un, pero para que unha clase sexa comunicativa o importante é que todo flúa a partires dun tema en concreto.

A continuación fixemos outro exercicio de warm-up coa información persoal de todos nós que aportamos na clase anterior. Tratábase de un crucigrama no que as pistas era a nosa información e as claves, os nosos nomes. Ao contrario do que se poida pensar, a verdade é que os alumnos do máster non nos coñecemos todos entre nós, de xeito que me pareceu unha boa actividade para coñecernos máis.

A seguinte actividade que fixemos estaba tamén moi personalizada: era unha fotografía na que saía a docente nunha das súas viaxes familiares. O que foi interesante desta actividade foi que a partires desa fotografía tiñamos que facer preguntas para intentar recabar a información que non tiñamos: quen era o resto das persoas que se atopaban alí, por que, que relación tiñan coa docente... Pareceunos tan boa idea que a actividade con fotografías que tiñamos que deseñar en grupos foi moi parecida a esta. Na nosa fotografía tamén saímos unha compañeira e eu, e a idea é que os alumnos intenten adiviñar información sobre nós e a imaxe que teñen diante a partir de preguntas.

As imaxes son recursos moi útiles que podemos utilizar nas aulas. Xa sexa para actividades coma anterior, para facer descricións ou comparacións, a verdade é que son moi recorridas para calquera momento e poden encaixar en calquera tema: basta con buscar fotos relacionadas co que estemos falando. En clase vimos fotografías de Dina Goldstein, unha artista que ten imaxes que dan bastante que falar porque teñen personaxes facilmente recoñecibles, e que nos permiten plantexar actividades relacionadas con contar a historia detrás da foto ou poñerlle un título, por exemplo. Algunhas das súas fotos dan pé a tratar temas que están suxeitos a debate, como por exemplo, esta:

Tamén hai que ser cautos e cautas co que eliximos para tratar co grupo clase, tendo sempre coidado de non ferir sensibilidades, de xeito que é importante que pensemos en tódalas posibilidades e dirixir moito as actividades cando estemos fronte a material coma este.

Por último, tamén tratamos o lateral thinking, que nos permite crear moitas actividades comunicativas co alumnado dun xeito fácil e rápido. Consiste en explorar posibilidades fóra do común e fai que os aprendices teñan que utilizar moito a imaxinación. Ás veces, recorrer á esaxeración e á improvisación, coma neste caso, tamén desenvolve a capacidade de reacción do alumnado e pode axudalos a "saír do paso" en situacións reais. Para min dentro desta categoría destacou a actividade na que cada alumno debía elixir dúas tarxetas e dicir que faría cos obxectos e os lugares que había escritos en cada unha. A unha alumna tocoulle, por exemplo "scissors" e "Sidney", de xeito que como podemos ver, hai un grande compoñente de capacidade de reacción e imaxinación que pode resultar divertido de explorar. Aquí tamén incluíamos os xogos do tipo "never have I ever", que eu tamén utilicei cos meus alumnos e que permiten coñecer algo máis sobre todos e, se o profesorado tamén participa, achégase máis ao alumnado.

Estas últimas actividades poderían formar parte tamén do que coñecemos como 5 minute fillers, que son actividades curtas dirixidas a momentos nos que nos quedan 5 minutos para rematar a clase e o alumnado xa está cansado, por exemplo. Paréceme unha forma moi lúdica de aproveitar todo o tempo de clase de maneira que non se aburran e sigan practicando e usando o idioma, que a fin de contas, é un dos obxectivos que perseguimos como docentes.

A importancia do ambiente na clase de idiomas e o concepto de "Minimax teacher"

Nesta sesión aprofondamos un pouco máis no concepto de “Minimax Teacher”, que xa nos fora introducido na primeira sesión con Luz. A idea detrás deste termo é que para os docentes de idiomas non é necesario contar cunha grande cantidade de material ou con complexas ideas para crear actividades, senón que podemos minimizar ese esforzo de preparación das clases e maximizar o output e o rendemento do alumnado. Con respecto a este novo concepto, puiden atopar unhas charlas en YouTube na canle English Central nas que se explica bastante ben en que consiste e como lograr ser un “Minimax Teacher” con algúns exemplos de actividades. Aquí deixo o primeiro destes vídeos:

Falando de exemplos de actividades, algunhas das que vimos nesta categoría son as actividades introdutorias ou warming-up activities, entre as cales fixemos unha de memorización en cadea e outra de memorización tamén na que o alumnado se pasa unha pelota de papel e debe proporcionar información sobre si mesmo e recordar a dos demais. Estas actividades resultan ser moi boas non só para romper o xeo ou avaliar o nivel xeral dos aprendices, senón que ademais son de grande utilidade para nós como docentes á hora de coñecer algo máis sobre eles, e o que é máis importante, para quedarnos cos seus nomes.

Pode parecer unha nimiedade, pero o feito de aprender os nomes dos alumnos é algo que debemos facer tan pronto como cheguemos á aula por primeira vez. É unha forma de mostrarlles seguridade e interese polo grupo clase, e pode sernos moi favorable para conseguir un bo ambiente dende o primeiro día. A todos cando eramos alumnos nos gustaba que os docentes mostrasen algo de interese en nós, e sobre todo, nunha etapa tan difícil coma a da adolescencia. Nesta época de confusión só queremos sentirnos apoiados e queridos, dunha ou doutra forma. Recordo, por exemplo, que unha das miñas profesoras nunca se aprendeu o meu nome e pasou ata finais de curso chamándome “Melania”. Nin que decir ten que non era a miña profesora favorita, e non polo feito de que fose mala docente, senón porque sentía que se nin sequera tiña interés suficiente en min para aprenderse o meu nome, por que debía telo eu pola súa asignatura? Esta é unha barreira fácil de romper e que nos pode facilitar moito o contacto co alumnado e que mostren máis interese na nosa asignatura. Algo que tamén comentamos na clase foi, relacionado con isto último, a importancia de crear un bo ambiente no que o alumnado se sinta cómodo e poida participar libremente. Algo que nos pasa comunmente aos aprendices na clase de idiomas é que non sentimos a suficiente confianza en nós mesmos para producir, de xeito que é moi importante que o docente sexa unha figura que nos inspire confianza e que saiba traballar a autoestima dos rapaces ao mesmo tempo que os redirixe para que non cometan erros. Esta é unha das cousas que máis difíciles me parece de facer: que os alumnos teñan confianza e que vexan ao docente como unha figura positiva, á que respectan e coa que teñen unha boa relación. Para min, conseguir este equilibrio é moi complicado, xa que é preciso delimitar desde un principio o rol que cada un desempeña na clase, e é algo que me preocupa bastante de cara ás prácticas nos centros.

Con respecto outras das habilidades que debe ter o docente das que comentamos en clase e que considero que debería traballar, está o debuxo. Comprendo a importancia de saber debuxar para transmitir ideas que non se comprenden en inglés sen necesidade de recorrer ao idioma materno, pero así como anécdota e con toda a sinceridade, as miñas habilidades co lapis son tan pésimas que cando intentaba xogar ao Pictionary cos meus alumnos case sempre remataba en críticas á miña maneira de debuxar. Intentarei mellorala para que nalgún momento se deixen de centrar tanto no debuxo e se centren máis no obxectivo da actividade, de todos xeitos.

A parte da clase que me parece máis interesante sempre é na que nos proporcionan ideas de actividades. Ao sermos case todos principiantes na docencia, e ao ter unha experiencia previa tan tradicionalista no que se refire á aprendizaxe de idiomas, resulta difícil ás veces ser creativo e ter ideas divertidas para aplicar nas clases. Nesta aula tratamos as actividades para traballar a escritura, e a verdade é que nunca pensara na grande cantidade de dictados que podemos facer, e nin sequera que puidesen chegar a ser algo divertido para os aprendices. Será algo que seguro que vaia a aplicar nas miñas clases, porque é unha forma amena de que se fixen en como escribir e que ademais (por exemplo, no caso do running dictation) ten un compoñente de competitividade que podemos explotar.

Actividade con fotografías

A seguinte actividade está pensada para ser realizada ao comezo do curso cun grupo de 3º de ESO. Con ela traballaremos a competencia en comunicación lingüística, a competencia matemática e a de aprender a aprender. Para desenvolver estas competencias, a actividade estaría centrada nunha fotografía sobre a que os alumnos traballarán. A nosa proposta é a seguinte:

1. Para empezar, realizaremos unha pequena actividade de warming-up enfocada a que os alumnos se solten e gañen confianza para falar. Darémoslles tres afirmacións sobre o docente para que escollan cal é a verdadeira, por exemplo:

- Coñecín a unha compañeira de profesión nun barco

- Teño dous cans

- A miña película favorita é Titanic

Terán que facer preguntas entre todos (un máximo de 7 preguntas por afirmación) para descartar as falsas e descubrir a correcta.

2. A continuación mostrámoslles a través do proxector unha foto como mostra de cal era a correcta. A foto sería a seguinte:

A partir de aquí entraremos na actividade principal, na que os alumnos deben adiviñar como están relacionadas as persoas que saen na imaxe. Para isto, dividiremos a clase en grupos de 4 e mostrarémoslles a fotografía uns 10 segundos. Seguidamente, deben describir todo o que recorden dela nos grupos e plantexar as preguntas que se farán despois para poder adiviñar como están relacionadas as persoas que aparecen nela e quen son. Deberán escribir 3 preguntas nun folio en branco e esas serán as súas preguntas finais. Tras 5 minutos de debate, empezará unha primeira rolda de preguntas (1 por cada grupo de clase) destinada a obter a información que necesitan saber. A actividade continuará deste xeito ata un máximo de 3 roldas. O equipo que consiga a información será o gañador e recibirá unha recompensa (por exemplo, unha larpeirada).

3. Como actividade final para a clase, reflexionaremos sobre as preguntas que fixeron e por que lles serviron ou non para conseguir a información. Podemos facerlles preguntas do tipo: “que outras preguntas podíades ter feito para conseguir a solución antes?” ou “por que credes que as vosas preguntas serviron para conseguir a información?”

4. Finalmente, como actividade de follow-up o alumnado terá que buscar na casa uha fotografía na que saian cun amigo ou persoa cercana a eles e deberán facer unha redacción sobre ella, na que se poden influír as seguintes cuestións: “como vos coñecestes? Que estabas facendo no momento no que tiraron a foto?”. Tamén poden escribir algún recordo que teñan con esa persoa.

Como aportación persoal, unha das actividades que tamén poderiamos realizar na clase sería a comparación desa foto con outra foto máis familiar, por exemplo, esta:

Neste caso, fariamos unha lista de semellanzas e diferenzas entre todos, que o docente iría escribindo na pizarra.

O CALL: novas formas de dar clase de idiomas

 Na seguinte clase de didáctica centrámonos nun enfoque didáctico que pode resultar moi interesante de aplicar á aprendizaxe de linguas estranxeiras: o CALL, ou Computer-Assisted Language Learning. Os meus coñecementos previos sobre este enfoque eran practicamente nulos no que a teoría se refire, pero dunha maneira inconsciente, todos os da clase participamos ou tivemos contacto con el nalgún momento, xa que todos coñeciamos plataformas como Duolinguo, Hot Potatoes, os MOOC e ferramentas para aprender idiomas coma os canais de YouTube. Porén, ningún de nós deu clase de idiomas seguindo o enfoque CALL no instituto, por exemplo. As nosas clases eran moito máis tradicionais nese sentido.

A miña experiencia co CALL está máis ben relacionada coa propia expreriencia como aprendiz autodidacta e como docente. Por exemplo, teño utilizado este tipo de ferramentas para mellorar as miñas habilidades en linguas estranxeiras pola miña conta e interese, e ademais utiliceinas cos rapaces ós que lles dei clase. Con eles utlizaba aplicacións para móviles ou tablets (como por exemplo, "Heads Up!"), así como páxinas web adicadas á ensinanza do inglés ("Learn English for Teens", do British Council) ou canles de YouTube (ASAP Science), que normalmente funcionaban moi ben para tratar algúns temas interesantes. Ademais, a eles gustáballes moito porque variabamos un pouco o que facían nas clases de inglés do colexio e instituto; deste xeito, creábase un ambiente cómodo en clase e a participación e implicación do alumnado era máis activa. Aínda que non consideraría que as clases que impartía fosen exclusivamente centradas no CALL, tamén é certo que o alumnado só escribía en papel en contadas ocasións. Isto débese, en parte, a que a grande maioría dos discentes tiñan boas notas en lingua estranxeira e viñan ás clases para perfeccionar, asentar coñecementos e practicar o inglés oral nun ambiente máis distendido, de xeito que se facía innecesario contar co apoio do papel.

Así mesmo, pareceume moi interesante o tema tratado na clase de como as redes sociais se están transformando en novas plataformas nas que podemos integrar contidos de lingua estranxeira. Máis particularmente, sorprendeume a aplicación que ten Facebook, por ser unha ferramenta utilizada por milleiros de persoas e que todo o mundo ten asociada á socialización. Baixo o meu punto de vista, ten unha gran cantidade de aspectos positivos integrar redes sociais coma Facebook para a aprendizaxe de linguas: para empezar, case todo o mundo está familiarizado con ela e sabe como funciona, ademais de que é un entorno que o alumnado soe identificar co tempo libre e a diversión. Por outra parte, está o feito de que é completamente gratuíto e permite facer unha gran variedade de actividades interactivas cun aspecto moito máis agradable e á que os alumnos teñen sempre acceso, xa que soen ter os teléfonos con conexión a internet en todo momento, e isto facilita tamén que poidan facer as actividades que se lles pidan. Así mesmo, o docente ten control sobre o que fan os alumnos na páxina da materia: sabe cando entran, o que viron, as actividades que realizaron... neste sentido, tamén permite facer un seguimento da actividade de todo o mundo. Pero evidentemente, para cada boa idea tamén texisten os inconvenientes. En primeiro lugar está o feito de que non podemos utilizar Facebook con menores de 18 anos, de xeito que o seu uso limítase bastante en canto a franxas de idade; logo, tamén entra en xogo o feito de que o alumnado non tome en serio a materia (que se asocien as redes sociais á socialización pode traer problemas deste tipo); e por último, por nomear algúns deles, que hai moitas máis distraccións ca en calquera outra plataforma que teña fins educativos.

Encantoume poder coñecer e indagar novos materiais e ideas innovadores que podemos aplicar nas clases. A fin de contas, hoxe en día a docencia está pegando un xiro de 180º e temos que abrir as nosas mentes e explorar novas posibilidades para adaptarnos a estes cambios. Como ben di o refrán, hai que "renovase ou morrer"!

Actividades por competencias

Para traballar algunhas das competencias que vimos en clase, velaquí vai a miña proposta. Nesta aula trataremos o tema de dar indicacións en inglés. Estaría dirixida a alumnos de 3º de ESO e está planteada para ser tratada nunha clase duns 50 minutos aproximadamente.

Nun primeiro lugar, como actividade introdutoria e para facer memoria das frases que se utlizan en inglés para indicar direccións, podemos facer un xogo de busca en clase. A idea sería ensinarlles un obxecto aos alumnos (pode ser incluso un bolígrafo ou calquera tipo de material escolar) e escondelo para despois darlles as direccións e que poidan atopalo. A partir de aquí, podemos comprobar o que recordan e proporcionarlles algunha axuda se notamos algunha carencia, para que así poidan desenvolver as actividades posteriores.

Unha vez rematada esta parte, pasaríamos ao groso da sesión. Nunha aula de informática, preferiblemente, proporcionámoslles unha ligazón de Google Maps. Por exemplo, esta: http://bit.ly/2iNQpi4. Este é o resultado da busca.

A idea é que os estudantes estarían situados nunha cidade dun país de fala inglesa (eu escollín a cidade inglesa de Brighton, por exemplo). Poñémolos na situación de que son estudantes estranxeiros que se atopan en Inglaterra, e que deben chegar aos sitios que lles propoñemos mediante indicacións. Podemos aproveitar ademais para escoller algúns sitios de interese turístico que haxa alí e comentalos en clase, deste xeito o alumnado descubre un pouquiño máis unha pequena parte dunha cidade anglosaxona e pode observar tamén as diferenzas entre esta e as cidades españolas. Algúns sitios que se poderían usar para a realización desta actividade serían ser os seguintes:

• Parque (Victoria's Gardens)
• Centro comercial (Churchill Square Shopping Center)
• Palacio (Royal Pavilion)
• Museo (Brighton Museum and Art Gallery)
• Concello (Brighton and Hove City Council)
• Sitio turístico (Brighton Pier)
• Teatro (Theatre Royal Brighton)
• Restaurante (Silo Brighton)
• Hotel (Hilton Brighton Metropole)
• Supermercado (Tesco)

Nun primeiro lugar, pode ser o docente quen dé as instrucións, polo menos nun par de ocasións, para que se acostumen á metodoloxía. Despois, sería o turno dos discentes de dar as indicacións: por grupos, poden escoller un sitio e proporcionar direccións para que a clase poida chegar ao lugar proposto. Incluso se pode facer un concurso por grupos para ver quen é o que antes dá co sitio indicado.

Con esta actividade conseguiríamos que os alumnos aprendan a ler mapas, polo que ten unha utilidade real. Se nalgún momento viaxan ao estranxeiro, é moi necesario que saiban orientarse e dar direccións, así como pedilas e seguilas, por ser esta unha acción habitual cando viaxamos. Deste xeito estariamos traballando a competencia lingüística mediante a producción e a interacción oral, pero ademais trataríamos a competencia dixital (deben ser quen de seguir os mapas coa vista satélite online), a competencia de aprender a aprender (como comentamos antes, aprenden a usar un mapa e a orientarse) e a competencia matemática (mediante a interpretación da información espacial, que lles permite deducir o sitio ao que deben dirixirse). Se ademais complementamos esta actividade con un role-play na que un alumno se perde e o outro debe dar indicacións, tamén poderiamos traballar a autonomía e o espírito emprendedor, así como a competencia cultural, ao ter que utilizar fórmulas conversacionais  de cortesía como "excuse me", "please", "thank you" ou "have a good day", que sempre debemos utilizar en inglés.

O enfoque por tarefas nas clases de lingua estranxeira

Nesta sesión tratamos a aprendizaxe baseada en tarefas, que como o seu nome indica, céntrase en que os alumnos consigan ter unha competencia comunicativa máis efectiva, polo que defende a tarefa como unidade de traballo da aula para que os aprendices se comuniquen de forma real na lingua meta. Para a elaboración destas tarefas, polo tanto, os alumnos deben utilizar tamén unhas estratexias para solucionar os problemas que poidan xurdir. Este tipo de metodoloxía caracterízase pola dependencia das actividades que se propoñen (todas dependen das anteriores) de xeito que o alumno vai contruíndo o coñecemento coa axuda do resto dos compañeiros e do propio docente. Para que o coñecemento se asente, o docente debe proporcionar scaffolding ou andaimaxe, é dicir, debe apoiar a aprendizaxe facilitándolles ferramentas e fragmentando o traballo. Proporcionar este tipo de guías dunha maneira adecuada é esencial para que a Zona de Desenvolvemento Próximo do alumnado se expanda.

Xa que neste método o papel do docente é meramente secundario e se centra en proporcionar estas guías de forma axeitada e eficaz, busquei algo de información sobre como podemos dar ese scaffolding os docentes. Atopei unha entrada do blog “Pupitrelandia” (levado por un docente de Ciencias en Catalunya, Jordi Domènech) na que se dan seis estratexias para o uso de andamios didácticos que me pareceu moi ilustrativa, e na que se comenta a importancia de facer referencia a coñecementos previos do alumnado ou a usar axudas visuais, por exemplo, para que lles sexa máis facil asentar o coñecemento.

Nas clases de idiomas que tiven ao longo da educación secundaria e no bacharelato, non recordo que ningún profesor aplicase este tipo de metodoloxía en clase de inglés. Creo que os profesores máis innovadores no que a metodoloxía se refire foron sempre os de francés. Por exemplo, tiven unha profesora de francés que si que empregou este método connosco: cada sesión tiñamos unha tarefa que facer que presentabamos ao remate da clase. Un exemplo destas tarefas foi a de realizar unha entrevista aos nosos compañeiros de maneira “secreta” e despois facer unha redacción sobre as súas vidas. Creo que xa comentei esta actividade noutras entradas do blog, pero foi unha das que se me quedou máis gravada porque me pareceu un xesto moi bonito, xa que ademais de falar e aprender máis dos colegas, despois obsequiámonos as nosas redaccións coas fotos de cando eramos pequenos. Foi un detalle que me gustou moito e que recordo con moito cariño.

Pero ademais, ao longo do curso tamén debiamos facer outra actividade parella ao traballo da clase, que era un proxecto. Este proxecto íamolo desenvolvendo por grupos e tiñamos unha hora á semana adicado a el. Consistía na elaboración dun noticieiro que incluíse diferentes partes: o tempo, as novas, sección musical, sección cultural, etc. A pesares de ser unha tarefa moi laboriosa, os resultados foran moi bos na meirande parte dos grupos, e ademais puidemos aprender moito e fixarnos máis na corrección da expresión (ao estar todo gravado en vídeo, todos nos esforzabamos máis!). Deste traballo tamén saíron moitas tomas falsas, que despois a nosa profesora nos puxo para que puidésemos rirnos un pouco e fósemos conscientes dos nosos propios erros.

A verdade é que as clases eran moito máis divertidas, e algo que me gustaba moito deste tipo de enfoque era que producíamos algo ao que podíamos volver cando quixésemos. Nas clases de inglés, por exemplo, case todas as actividades eran do tipo exercicios de drills ou redaccións, e aínda que tamén tiñamos ese output que podiamos revisar, non era tan divertido como poder ver o noso propio noticieiro ou a nosa biografía. Baixo a miña opinión, isto pode deberse a que todos os estudantes da miña clase de bacharelato escollemos inglés na selectividade, e ao mellor o feito de que estas probas estén tan próximas cohíbe a imaxinación e innovación do profesorado para propoñer novas actividades e contidos que poidan resultar máis amenos.

Unha das cousas que se falaron en clase que me pareceu conveniente retratar aquí, porque pode ser potencialmente utilizada no método de aprendizaxe por tarefas, foi o aproveitamento dos recursos que nos ofrece a propia cidade na que impartimos as clases. Como é ben sabido, cada cidade ten unhas características históricas e culturais que en moitas ocasións os estudantes nin sequera coñecen, e que nos poden resultar moi útiles tanto para traballar a competencia das expresións culturais como para propoñer tarefas. Un dos exemplos que se propuñan en clase foi o de facer algo especial en Vigo polo día da Reconquista na clase de francés, xa que se rememora a saída á rúa dos cidadáns vigueses para recuperar a cidade fronte aos invasores franceses. Programar actividades deste tipo tendo en conta a historia e a cultura da cidade que habitamos tamén é importante, no sentido de que lles proporcionamos unha visión diferente e traballamos unha parte de cultura xeral que é moi probable que recorden.

Como traballar as competencias na clase de idiomas: apreciacións sobre a 3ª sesión

A terceira clase de didáctica foi, quizais, a máis práctica que tivemos ao longo de todo o máster. Nun primeiro lugar empezamos por facer unha actividade de warm-up para coñecernos mellor: consistía en dar tres afirmacións persoais e distinguir cales delas eran verdadeiras e cal era a falsa. Esta actividade recordoume moito a unha que eu apliquei cos meus alumnos, aínda que é algo diferente: o que eu fixen foi facer unha estrela e en cada unha das puntas escribín unha palabra ou número. Logo os alumnos debían facerme preguntas por quendas e intentar adiviñar a que se refería a información que lles proporcionei en cada punta da estrela. Desde logo, paréceme unha boa forma xa non só de presentarse e de coñecerse, senón de avaliar aproximadamente o nivel de inglés que ten cada alumno. Dese xeito, podemos saber de onde partimos sen ter a necesidade de facerlles pasar unha proba escrita ou oral ao alumnado, e ademais é unha actividade pola que soen mostrar certo interese.

Logo pasamos a facer unha reflexión sobre as competencias, o que son e como se traballarían na clase de lingua mediante exemplos de actividades. A pesares de telas visto con anterioridade, o noso coñecemento só incluía os seus tipos, de xeito que foi unha sorpresa bastante agradable poder aplicar algo que coñeciamos de antemán dunha maneira moito máis práctica. Esta parte foi moi interesante sobre todo de cara a planificar as clases nun futuro, xa que é algo que se esixe e que debemos integrar nas nosas aulas. Todos sabiamos, por exemplo, como integrar a comunicación lingüística na clase de idioma estranxeiro, pero que pasa co resto das competencias? Todas elas deben ser traballadas. Unha das competencias que máis me sorprendeu que se puidese traballar tan facilmente en clase de linguas estranxeiras foi a matemática, e non precisamente polo feito de que non fose consciente de que se debe traballar, senón que me parecía moito máis difícil dende o punto de vista de como enfocar actividades de inglés que a incluísen. Pois ben, todas aquelas que inclúan números (por exemplo, a expresión da hora, as unidades de medida, os días e meses do ano, as porcentaxes, etc.) ou que traballen a lóxica son boas formas de aplicar e mellorar a competencia matemática en clase. Parece fácil visto así, pero persoalmente, nunca me parara a reflexionar sobre o aporte que ten o tratamento dos números nas aulas. Outra das actividades propostas que se me fixo innovadora foi unha das que comentamos na competencia cultural. Neste caso, o que eu tiña en mente xiraba máis ben arredor de incluír actividades relacionadas coa cultura que se está aprendendo, no noso caso, a anglosaxona. Porén, esquecía a importancia tamén da cultura de partida, un tema que comentamos tamén na clase do tratamento do erro con Carlos. Neste sentido, tamén é crucial que os estudantes saiban transmitir a súa cultura noutro idioma. A importancia sobre a concienciación e a sensibilidade cultural non só a debemos traballar co alumnado de cara a que aprecien outras culturas, senón tamén a que aprecien a súa e saiban distinguir e transmitir os seus rasgos característicos.

Gustaríame comentar tamén o que aprendín con repecto á competencia dixital, xa que a miña idea era traballar en clase con ordenadores, tablets ou cos recursos dixitais dos que dispoña o centro. Pero a competencia dixital vai máis aló: nas nosas mans está educar para que os discentes desenvolvan boas prácticas na rede. Moitas veces tendemos a deshumanizar ás persoas cando se atopan detrás dunha pantalla e perdemos unha parte de empatía. Concienciar aos adolescentes de que a rede é unha arma poderosa, pero que ten dobre fío, pode previr prácticas como o cyberbullying. Ademais disto, tamén cabe destacar que debemos mentalizalos sobre a fiabilidade do material que se pode atopar e guialos sempre para que poidan discernir que información é útil da que non o é. Todo isto tamén forma parte da competencia dixital: o saber usar a gran variedade de recursos que nos ofrece internet.

Outra das partes da clase que me pareceu máis explicativa e ilustradora foi a que se refire á competencia de aprender a aprender, que fai referencia á autonomía do alumnado á hora de complementar a aprendizaxe das clases. Aquí apareceu un dos grandes olvidados: o dicionario. Como é sabido, hoxe en día xa case nin é preciso ensinarlles aos rapaces a ordenar alfabeticamente, xa que o uso dos dicionarios en papel está decrecendo cada día máis en favor dos dicionarios dixitais. Isto implica un gran aforro de tempo e espazo, pero así mesmo, conleva un descoñecemento de búsqueda dos tipos de palabra que se pretenden atopar. Chamoume moito a atención un dos exemplos que se ofreceron na clase, a tradución ó inglés da frase "gústanme as froitas tropicais, especialmente o mango", por "I like tropical fruits, specially handle". Esta é unha anécdota que nos mostra que a dixitalización dos dicionarios non só ten partes positivas: hai unha realidade detrás que tamén hai que coñecer, porque é unha fonte constante de erros. Para suplir estas carencias, o docente pode mostrar este exemplo en clase para exemplificar que a búsqueda debe ser profunda, non superficial. De feito, paréceme un exemplo tan bo que probablemente o aplique nas miñas clases nun futuro, xa que dunha forma sinxela e directa mostrámoslles a necesidade de saber como e o que buscar.

Por último, foi para min moi revelador o que se tratou sobre a capacidade de iniciativa e espírito emprendedor, xa que hai outros aspectos que se soen ter máis en conta (como a gramática, o léxico, etc.) e esta pasa máis por alto en termos de avaliación. Como xa comentei nunha das entradas anteriores, a miúdo esquecemos que a iniciativa e a creatividade tamén deben ser premiadas. Ao longo da miña etapa educativa, nunca tiven un docente de inglés que nos dese certa liberdade para facer os traballos que nos propoñía. Si que os tiven en clase de francés, e os resutados que obtíñamos eran considerablemente diferentes: en inglés nunca obtíñamos nada tanxible e creativo, todo eran redacións, exames ou exercicios para entregar; porén, nas clases de francés fixemos, por exemplo, un noticieiro con diferentes apartados (falando de clima, deportes, novas...), noutra ocasión fixemos un planning de visita a unha cidade francesa da nosa escolla con un mural para expoñer, incluso chegamos a facer as biografías dos nosos compañeiros mediante entrevistas "de incógnito" (sen que o entrevistado se dese de conta) como regalo do amigo invisible. Quizais unha das razóns para que non fixésemos este tipo de actividades foi que en francés o alumnado era moito máis reducido, mais tamén penso que se podería adaptar unha actividade a un grupo por probar se funciona. Se non, estaremos condenando as nosas clases a caer nunha rutina, e os alumnos tamén se poden acabar desmotivando e estancando a súa aprendizaxe.

En conclusión, a clase pareceume moi útil, sobre todo no que se refire a aporte de ideas para implementar nas aulas e tamén para concienciarme da necesidade de dispoñer de creatividade e enxeño para ser unha boa docente.