Hora de debater!

A sesión de debate foi, quizais, a máis proveitosa e fructífera da materia de Didáctica; e se me descoido, unha das mellores do máster sen dúbida. Foi unha clase moi práctica que nos permitiu expoñer as opinións que tamén fomos formando ao longo das clases, xa que (non sei se falo por todos, pero dende logo que para min foi así) o máster tamén axudou bastante a forxar unha idea e unhas opinions máis fundamentadas do sistema educativo e da ensinanza en xeral. Xa noutras clases tiveramos a oportunidade de falar de temas como os informes PISA e se os resultados que se obteñen son realistas, por exemplo, e tamén comentamos a aplicación das novas tecnoloxías na clase. Pero ao estar todos xuntos, persoas con diferentes opinións e experiencias, sempre podemos sacarlle máis partido para ver as diversas caras do prisma polifacetado que conformamos como clase.

Nun primeiro lugar, comezamos por comentar o tema dos deberes, que ultimamente estase poñendo moi de moda polas declaracións dalgúns pais ao respecto, como foi o caso da humorista Eva Hache nun programa de televisión no que afirmaba que o seu fillo non ten deberes "porque ameazou aos profesores". Polo xeral temos a impresión de que os rapaces de hoxe en día viven agobiados: entre ir á escola, estudar para os exames, facer os deberes e as tarefas extraescolares, pouco tempo lles queda para invertir en xogar e distraerse. Pero realmente podemos culpar aos 10 ou 15 minutos de deberes diarios de que non lles cheguen as horas do día? É ben sabido que as horas que temos de clase non son suficientes para practicar tódalas destrezas en tódalas clases, de xeito que tendemos a deixar a produción escrita como tarefas para realizar na casa por ser unha actividade que require de moito tempo e recursos cos que non contamos nun instituto (por exemplo, nunha clase pode haber un dicionario para 30 persoas que se teñen que turnar cada vez que queren saber como se escribe unha palabra). Polo xeral, xa son os propios alumnos os que prefiren facer as composicións escritas na tranquilidade das súas casas, botando man dos recursos que precisen e coa liberdade de elixir cando facelo. Por isto, considero que as tarefas de facer na casa son necesarias, e non só por esta razón, senón porque tamén é de grande axuda para o alumnado que precisa dun reforzo extra, que non lle é suficiente o que se dá na clase para comprender e saber facer o que se lle pide. Polo tanto, á pregunta "deberes: si ou non?" a miña resposta é un si, pero con cordura. Non podemos cargar aos alumnos de exercicios, tendo en conta que teñen unhas 10 asignaturas máis e que tamén deben ter tempo de lecer. Pero si son necesarios nalgunhas ocasións e en doses razoables. As conversacións sobre este tema de debate deron paso a comentar tamén os baixos resultados do alumnado español nas probas PISA, no que chegamos a acordo no sentido de que non reflicte da maneira adecuada as competencias do alumnado. A partires deste tema de debate, entramos no seguinte: libros tradicionais ou libros electrónicos e novas tecnoloxías en clase? A maioría de nós tamén coincidimos neste aspecto: intentaremos empregas as novas tecnoloxías en clase (pizarras dixitais, proxectores, ordenadores...), pero sempre tendo material en papel polo que seguir as clases (xa sexa libro tradicional ou apuntes e material que proporcionemos) e, xa dependendo un pouco máis do regulamento do centro, deixaríamos o uso dos teléfonos para consulta de dicionarios ou algunhas actividades (Kahoot) en ocasións puntuais.

Porén, outros temas que si me gustaría ter comentado xiran un pouco arredor da preparación do alumnado en inglés xa non só para superar os cursos, senón tamén de cara a aprobar unha proba de nivel externa (tipo exames de Cambridge, da Escola Oficial de Idiomas...). Ultimamente é a miña impresión é que se lle está dando moita importancia a este tipo de probas ante a crecente demanda de acreditacións de inglés para acceder a certo tipo de oportunidades laborais. Sei, de feito, que en moitas academias privadas hai cada vez máis xente que se dedica a "prometer" ao alumado que ao pagaren unha matrícula, sairán de alí co suficiente nivel de inglés como para sacar un B2, cando en realidade a maior parte dos matriculados non chegan a un A2. A toda esta xente, gustaríame dicirlle que somos docentes de inglés, non profesores de Hogwarts: nin facemos maxia, nin podemos prometer milagres. Por outra parte, tamén hai certa tendencia a criticar ao sistema educativo español por non preparar aos alumnos de bacharelato para realizar este tipo de probas, e incluso hai peticións de xente que esixe que unha vez rematado o bacharelato se lle entregue unha acreditación de B1 en primeira lingua estranxeira. Pero realmente, aprobar o bacharelato e incluso a selectividade non é indicador ningún de que os alumnos cheguen a ese nivel. Isto débese a que en moitos institutos aínda non se están realizando avaliacións por competencias, por exemplo, de xeito que hai alumnos que pasan todo o seu período de escolarización escribindo en inglés, pero sen saber articular unha soa palabra. Deste xeito, poderiamos dicir que non sería xusto outorgar estas acreditacións a tódolos alumnos, e facer de novo outra proba externa independente das PAU para determinar quen dá o nivel resultaría pouco rentable.

Con respecto tamén ás debilidades do noso sistema educativo, outro tema que me gustaría ter debatido é o tratamento da motivación e da autoestima na aula de idiomas. Paréceme un tema básico que tratar con adolescentes, pero moitísimo máis aínda en clases nas que lles é necesario expresarse e ter certa seguridade en si mesmos para saber errar e rectificar. Non só me parece que debería tratarse este tema en clase de titoría, senón que deberiamos incluílo tamén nas clases de linguas. Polo xeral, a falta de autoestima non se nota tanto nas nosas linguas maternas porque soemos pensar que temos un dominio eficaz do idioma e podemos saír do paso, pero e nas clases de idioma estranxeiro? Aquí está o quid da cuestión. Quen non se sentiu inseguro algunha vez cando o mandaron saír a presentar por primeira vez en inglés?

Por isto considero que é un tema ben importante e que se debe atallar ao principio de curso xa. En moitas ocasións percibo que o alumnado non participa por medo a errar, e non se dá de conta de que no erro é onde está a aprendizaxe. Isto tamén se pode deber á forma na que os docentes tratamos e estigmatizamos o erro, mais o feito de que os adolescentes teñan tan pouca confianza en si mesmos non axuda. Un método que utilizaría nas primeiras semanas de clase é a de intentar que a participación sexa o máis elevada posible mediante exercicios que traballen a autoestima, como por exemplo os seguintes:

• Anuncios por palabras: cada alumno debe escribir nunha lista que pode ofrecer ao grupo-clase (p. ex.: boas habilidades comunicativas, sentido da responsabilidade, axuda en clases de matemáticas, axuda ao docente para encender o canón porque é moi alto, axuda cando haxa problemas de son ou de acendido do ordenador...). Esta é unha boa forma de que cada alumno vexa que pertence ao grupo porque ten algo que aportar e unha maneira de que vexa que pode axudar e que destaca en algo.
• A lista das virtudes: consiste en que cada alumno escriba nun papel aprox. 3 cousas boas e outras 3 malas de si mesmo, e que despois un dos alumnos engada como mínimo outras 3 cousas positivas de maneira anónima. Unha vez completada a tarefa, o papel será devolto ó alumno ó que fai referencia para que entenda que hai moitas cualidades que pode ser que non aprecie, pero que os demais si perciben.
• O favorito do profe: esta actividade consiste en que o profesor debe repartir a cada alumno unha frase con unha habilidade, algo positivo ou o mellor que cada alumno teña para superar a asignatura, reafirmando así as súas capacidades.

Todas estas actividades faríanse en inglés, evidentemente, para aprender e practicar o idioma ao mesmo tempo que construimos a confianza e a autoestima co alumnado. Ademais, tal e como comentei en entradas anteriores, para logralo deberiamos revisar se as correccións que lles facemos son consecuentes co que pretendemos, que é que non se desmotiven polos erros que cometen e que sigan adiante co inglés.

Para concluír, unha crítica constructiva que faría desta sesión foi que non contásemos con máis tempo para debater con máis calma. Só nos deu tempo a debater sobre dous ou tres aspectos dos que estaban plantexados desde un principio, pero ademais estou segura de que moitos de nós tiñamos moitos temas que nos gustaría tratar e que non nos foi posible pola falta de tempo. Pode parecer que catro horas son moitas para dedicarlle a unha clase asi, pero non o é; máis que nada, porque ao xuntar ás dúas aulas acabamos sendo moita xente e a moitos quedáronnos moitas cousas no tinteiro por comentar. A pesar de que o que se tratou comentouse pormenorizadamente, considero que ás veces tiñamos que cambiar de tema non porque non houbera máis posibilidade de exprimilo, senón máis ben por falta de tempo para falar sobre o resto.