Nesta última clase fixemos memoria de todo o aprendido e fixemos
tamén un pequeno debate de avaliación do profesorado con motivo do
remate do módulo. En primeiro lugar tivemos un debate sobre o
aprendido en cada parte da materia e pasamos tamén a falar sobre a
avaliación do profesorado na universidade, que é algo que se está
implementando cada vez máis normalmente nas universidades. Porén,
tivemos unha breve charla, xa que falamos da avaliación do alumnado,
pero non da avaliación do profesorado. É ben certo que aínda que
nas universidades se comezan a facer progresos, no ensino primario e
secundario aínda non hai unha maneira concreta de avaliar ao
ensinante, se ben pode pasar un cuestionario ou preguntar ao alumnado
para que realicen unha avaliación do seu labor. Quizais este debe
ser un punto que debe cambiar, xa que aínda que hai unha grande
cantidade de docentes con vocación e que se preocupan polos seus
alumnos, tamén pode que se dea o caso contrario, e que se atopen con
certa "inmunidade" polo posto que ocupan con respecto ao
alumnado.
Unha vez tratado este tema, xa continuamos falando dos compromisos
que tomaremos como futuros docentes. Aínda que van ser complicados
de seguir co paso do tempo, tereinos presente para non esquecerme
deles. Os meus compromisos son os seguintes:
Comprométome a intentar crear actividades útiles e o máis
divertidas posible
Comprométome a fomentar a participación do meu alumnado en clase,
sobre todo no que se refire a practicar oralmente o idioma
Comprométome a verificar sempre que as respostas incorrectas están
realmente incorrectas, e a explicar a razón cando sexa preciso
Comprométome a ser xusta á hora de avaliar, non deixándome levar
por ideas preconcebidas e enfocar a avaliación no que se lle pide
ao alumnado e no visto en clase
Comprométome a tratar aos alumnos con respecto e dedicación
Comprométome a non desmotivar ao alumnado con exames difíciles e
longos que non se axusten ao visto en clase
Comprométome a crear contido e a non seguir o libro de texto ao pé
da letra
Comprométome a non converterme no que sempre critiquei dos meus
profesores
E comprométome a seguir formándome para dar o mellor de min e
sacar o mellor do alumnado.
É unha lista longa, pero tamén moi necesaria para ter en mente os
obxectivos que quero conseguir e a maneira na que quero conseguilos.
A elaboración dunha lista de compromisos fainos pensar no que
queremos chegar a alcanzar como docentes e reflexionar tamén sobre as
boas prácticas e os malos modelos que tivemos ao longo da nosa
escolarización, de xeito que é un exercicio moi recomendable para
calquera persoa que se queira dedicar á docencia.
Aínda que pode ser que nañgún momento algún destes compromisos
falle, espero e confío en que poderei rectificalo a tempo para poder
converterme no tipo de docente que quero ser.
A sesión de debate foi, quizais, a máis proveitosa e fructífera da materia de
Didáctica; e se me descoido, unha das mellores do máster sen
dúbida. Foi unha clase moi práctica que nos permitiu expoñer as
opinións que tamén fomos formando ao longo das clases, xa que (non
sei se falo por todos, pero dende logo que para min foi así) o
máster tamén axudou bastante a forxar unha idea e unhas opinions
máis fundamentadas do sistema educativo e da ensinanza en xeral. Xa
noutras clases tiveramos a oportunidade de falar de temas como os
informes PISA e se os resultados que se obteñen son realistas, por
exemplo, e tamén comentamos a aplicación das novas tecnoloxías na
clase. Pero ao estar todos xuntos, persoas con diferentes opinións e
experiencias, sempre podemos sacarlle máis partido para ver as
diversas caras do prisma polifacetado que conformamos como clase.
Nun primeiro lugar, comezamos por comentar o tema dos deberes, que
ultimamente estase poñendo moi de moda polas declaracións dalgúns
pais ao respecto, como foi o caso da humorista Eva Hache nun programa de televisión no que afirmaba que o seu fillo non ten
deberes "porque ameazou aos profesores". Polo xeral temos a
impresión de que os rapaces de hoxe en día viven agobiados: entre
ir á escola, estudar para os exames, facer os deberes e as tarefas
extraescolares, pouco tempo lles queda para invertir en xogar e
distraerse. Pero realmente podemos culpar aos 10 ou 15 minutos de
deberes diarios de que non lles cheguen as horas do día? É ben
sabido que as horas que temos de clase non son suficientes para
practicar tódalas destrezas en tódalas clases, de xeito que
tendemos a deixar a produción escrita como tarefas para realizar na
casa por ser unha actividade que require de moito tempo e recursos
cos que non contamos nun instituto (por exemplo, nunha clase pode
haber un dicionario para 30 persoas que se teñen que turnar cada vez
que queren saber como se escribe unha palabra). Polo xeral, xa son os
propios alumnos os que prefiren facer as composicións escritas na
tranquilidade das súas casas, botando man dos recursos que precisen
e coa liberdade de elixir cando facelo. Por isto, considero que as
tarefas de facer na casa son necesarias, e non só por esta razón,
senón porque tamén é de grande axuda para o alumnado que precisa
dun reforzo extra, que non lle é suficiente o que se dá na clase
para comprender e saber facer o que se lle pide. Polo tanto, á
pregunta "deberes: si ou non?" a miña resposta é un si,
pero con cordura. Non podemos cargar aos alumnos de exercicios, tendo
en conta que teñen unhas 10 asignaturas máis e que tamén deben ter
tempo de lecer. Pero si son necesarios nalgunhas ocasións e en doses
razoables. As conversacións sobre este tema de debate deron paso a
comentar tamén os baixos resultados do alumnado español nas probas
PISA, no que chegamos a acordo no sentido de que non reflicte da
maneira adecuada as competencias do alumnado. A partires deste tema de debate, entramos no seguinte: libros
tradicionais ou libros electrónicos e novas tecnoloxías en clase? A
maioría de nós tamén coincidimos neste aspecto: intentaremos
empregas as novas tecnoloxías en clase (pizarras dixitais,
proxectores, ordenadores...), pero sempre tendo material en papel
polo que seguir as clases (xa sexa libro tradicional ou apuntes e
material que proporcionemos) e, xa dependendo un pouco máis do
regulamento do centro, deixaríamos o uso dos teléfonos para
consulta de dicionarios ou algunhas actividades (Kahoot) en ocasións
puntuais.
Porén, outros temas que si me gustaría ter comentado xiran un pouco arredor da preparación do alumnado en inglés xa non
só para superar os cursos, senón tamén de cara a aprobar unha
proba de nivel externa (tipo exames de Cambridge, da Escola Oficial
de Idiomas...). Ultimamente é a miña impresión é que se lle está
dando moita importancia a este tipo de probas ante a crecente demanda
de acreditacións de inglés para acceder a certo tipo de
oportunidades laborais. Sei, de feito, que en moitas academias
privadas hai cada vez máis xente que se dedica a "prometer"
ao alumado que ao pagaren unha matrícula, sairán de alí co
suficiente nivel de inglés como para sacar un B2, cando en realidade
a maior parte dos matriculados non chegan a un A2. A toda esta xente,
gustaríame dicirlle que somos docentes de inglés, non profesores de
Hogwarts: nin facemos maxia, nin podemos prometer milagres. Por outra
parte, tamén hai certa tendencia a criticar ao sistema educativo
español por non preparar aos alumnos de bacharelato para realizar
este tipo de probas, e incluso hai peticións de xente que esixe que
unha vez rematado o bacharelato se lle entregue unha acreditación de
B1 en primeira lingua estranxeira. Pero realmente, aprobar o
bacharelato e incluso a selectividade non é indicador ningún de que
os alumnos cheguen a ese nivel. Isto débese a que en moitos
institutos aínda non se están realizando avaliacións por
competencias, por exemplo, de xeito que hai alumnos que pasan todo o
seu período de escolarización escribindo en inglés, pero sen saber
articular unha soa palabra. Deste xeito, poderiamos dicir que non
sería xusto outorgar estas acreditacións a tódolos alumnos, e
facer de novo outra proba externa independente das PAU para
determinar quen dá o nivel resultaría pouco rentable.
Con respecto tamén ás debilidades do noso sistema educativo, outro
tema que me gustaría ter debatido é o tratamento da motivación e
da autoestima na aula de idiomas. Paréceme un tema básico que
tratar con adolescentes, pero moitísimo máis aínda en clases nas
que lles é necesario expresarse e ter certa seguridade en si mesmos
para saber errar e rectificar. Non só me parece que debería
tratarse este tema en clase de titoría, senón que deberiamos
incluílo tamén nas clases de linguas. Polo xeral, a falta de
autoestima non se nota tanto nas nosas linguas maternas porque soemos
pensar que temos un dominio eficaz do idioma e podemos saír do paso,
pero e nas clases de idioma estranxeiro? Aquí está o quid da
cuestión. Quen non se sentiu inseguro algunha vez cando o mandaron
saír a presentar por primeira vez en inglés?
Por isto considero que é un tema ben importante e que se debe
atallar ao principio de curso xa. En moitas ocasións percibo que o
alumnado non participa por medo a errar, e non se dá de conta de que
no erro é onde está a aprendizaxe. Isto tamén se pode deber á
forma na que os docentes tratamos e estigmatizamos o erro, mais o
feito de que os adolescentes teñan tan pouca confianza en si mesmos
non axuda. Un método que utilizaría nas primeiras semanas de clase
é a de intentar que a participación sexa o máis elevada posible
mediante exercicios que traballen a autoestima, como por exemplo os
seguintes:
Anuncios por palabras: cada alumno debe escribir nunha lista que
pode ofrecer ao grupo-clase (p. ex.: boas habilidades comunicativas,
sentido da responsabilidade, axuda en clases de matemáticas, axuda
ao docente para encender o canón porque é moi alto, axuda cando
haxa problemas de son ou de acendido do ordenador...). Esta é unha
boa forma de que cada alumno vexa que pertence ao grupo porque ten
algo que aportar e unha maneira de que vexa que pode axudar e que destaca en algo.
A lista das virtudes: consiste en que cada alumno escriba nun papel
aprox. 3 cousas boas e outras 3 malas de si mesmo, e que despois un
dos alumnos engada como mínimo outras 3 cousas positivas de maneira
anónima. Unha vez completada a tarefa, o papel será devolto ó
alumno ó que fai referencia para que entenda que hai moitas
cualidades que pode ser que non aprecie, pero que os demais si
perciben.
O favorito do profe: esta actividade consiste en que o profesor debe
repartir a cada alumno unha frase con unha habilidade, algo positivo
ou o mellor que cada alumno teña para superar a asignatura,
reafirmando así as súas capacidades.
Todas estas actividades faríanse en inglés, evidentemente, para
aprender e practicar o idioma ao mesmo tempo que construimos a
confianza e a autoestima co alumnado. Ademais, tal e como comentei en
entradas anteriores, para logralo deberiamos revisar se as
correccións que lles facemos son consecuentes co que pretendemos,
que é que non se desmotiven polos erros que cometen e que sigan
adiante co inglés.
Para concluír, unha crítica constructiva que faría desta sesión
foi que non contásemos con máis tempo para debater con máis calma.
Só nos deu tempo a debater sobre dous ou tres aspectos dos que
estaban plantexados desde un principio, pero ademais estou segura de
que moitos de nós tiñamos moitos temas que nos gustaría tratar e
que non nos foi posible pola falta de tempo. Pode parecer que catro
horas son moitas para dedicarlle a unha clase asi, pero non o é;
máis que nada, porque ao xuntar ás dúas aulas acabamos sendo moita
xente e a moitos quedáronnos moitas cousas no tinteiro por comentar.
A pesar de que o que se tratou comentouse pormenorizadamente,
considero que ás veces tiñamos que cambiar de tema non porque non
houbera máis posibilidade de exprimilo, senón máis ben por falta
de tempo para falar sobre o resto.
Esta foi a primeira das sesións que tivemos con dúas partes
divididas tan claras e diferentes, xa que a primeira parte da clase
impartiuna Ana e ás dúas últimas horas veu Luz para rematar de
falar sobre as titorías. Neste sentido, nesta última sesión
anterior á de debate tratamos temas relacionados co noso labor
docente fóra da aula, como poden ser a colaboración do departamento
de inglés cos outros departamentos que utilicen o método CLIL e os
labores de titoría nos centros.
Con respecto á primeira parte, esas dúas horas xiraron arredor do
CLIL e dos auxiliares de conversación e de se pode ser ou non unha
experiencia positiva para o alumnado. A verdade é que sobre o tema
do CLIL xa tiñamos falado en materias anteriores, e teño que dicir
que a pesar de que todo o mundo ten algún familiar ou coñecido que
impartise ou que lle foron impartidos aulas segundo o método CLIL;
eu non podo falar da miña experiencia directamente, porque non tiven
oprtunidade de participar neste tipo de programas. O mesmo pasou cos
auxiliares de conversa, nunca tiven a vantaxe de contar con un nativo
que nos axudase na clase ata a miña entrada na universidade. Porén,
xa falei con anterioridade neste blog sobre a experiencia de meu
irmán, que si viviu ámbalas dúas experiencias e que el considerou
moi positivas para afianzar algúns coñecementos de vocabulario e
coller máis soltura no inglés. Tamén cabe dicir que meu irmán
cursou en inglés a asignatura de Xeografía e Historia en 2º e 3º
de ESO, e que o profesor que impartía esa materia tiña un moi bo
nivel de inglés. Ademais, o auxiliar de conversa tamén estaba
especializado nesa área, de xeito que contaban con moita axuda para
preparar as clases e, aínda que ás veces cometían algún fallo de
idioma, polo resto todo foi bastante ben.
Non obstante, a realidade pode ser bastante diferente dependendo da
materia e do nivel de inglés do docente que imparta esa materia en
cuestión. A min, por exemplo, pareceríame moi complicado dar
materias como Matemáticas ou Física e Química en inglés. En clase
xa falamos de que pode ser moi útil para alumnos que queiran
perseguir carreiras de carácter técnico ou científico, xa que o
inglés é o idioma utilizado nese mundo, mais a min ségueme
parecendo un pouco complicado por seren das materias que teñen uns
índices de suspenso máis elevados. Por outra parte tamén está o
feito de que o único requisito académico para que un docente poida
impartir a súa materia noutro idioma é acreditar un nivel B1.
Paréceme un nivel de usuario intermedio a nivel independente, pero
bastante básico a nivel académico. É evidente que un docente que
queira participar neste tipo de experiencias sabe que vai ter que
traballar máis o idioma, preparar máis as clases e debe ter un
interese tamén no idioma, de xeito que dáse por sentado que os
profesores que o solicitan teñen ánimo e ganas de facer que todo
funcione correctamente, pero ás veces os erros que eles cometan
poden fosilizarse tamén nos alumnos. Nunca esquecerei o exemplo que
unha compañeira nos puxo en clase, na que a un coñecido seu se lle
fosilizou a expresión "realise an exercise" polo
seu profesor de CLIL. Por iso penso que aínda que o CLIL é moi útil
para que o alumnado adquira vocabulario, mellore en xeral a súa
comprensión e produza máis noutro idioma, tamén é moi preciso que
dende os departamentos se bote unha man para intentar mellorar tamén
a seguridade do docente ao dar a clase. A idea de Ana de aproveitar
as clases de reforzo de inglés para revisar vocabulario, expresións,
etc. que puideran ser útiles para a clase de CLIL pareceume xenial
para preparar ao alumnado tamén.
Con respecto á segunda parte da sesión, tratamos o tema da titoría.
Como é ben sabido, cada titor dun curso do centro conta cunha hora
de titoría á semana para traballar co alumnado algúns temas
transversais, comentar os problemas e dificultades que poidan xurdir
entre compañeiros ou cos profesores, expoñer queixas e suxestións,
aproveitar para crear un grupo-aula unido, debater sobre algúns dos
problemas da adolescencia ou da sociedade en xeral. Trátase de crear
unha conciencia nos rapaces, ao mesmo tempo que fan actividades máis
distendidas e aprenden uns doutros.
Algo que non sabía cando rematamos as clases e que aprendín xa nas
prácticas foi que o departamento de orientación tamén pode ofrecer
axuda aos titores e titoras dos cursos, dependendo das necesidades
que teña o grupo-aula titorando, con material sobre o que traballar
algúns temas. Polo menos, así pasa no centro no que me atopo agora
mesmo realizando as prácticas, aínda que debo recoñecer que contan
cun excelente departamento de orientación, preocupado e interesado
polo benestar e a integración do alumnado, de xeito que pode ser que
non en tódolos institutos haxa estas facilidades para os docentes.
Eu tamén fixen unha bree recopilación de material audiovisual co
que tratar algúns dos temas para titoría. En primeiro lugar, unha
película que poñería na hora de titoría sería Inside out (Del
revés), xa que me parece que reflicte o cambio da actitude e o
pensamento dende que somos pequenos ata que chegamos á adolescencia,
de xeito que lles pode servir para reflexionar sobre as súas propias
decisións e comportamentos. Unha largometraxe que eu vin no
instituto na hora de titoría foi La clase, unha película que
mostra a realidade de moitas aulas de institutos conflictivos. O bo
que ten este filme é que permite explorar a outra cara do sistema
educativo que eles non ven: o punto de vista do docente que debe
lidiar cun grupo desestruturado e con faltas de comportamento. Con
este tipo de materiais permítesenos tratar a empatía tamén, que é
algo importante para que a convivencia no centro sexa o mellor
posible e para fomentar o entendemento e o diálogo entre o alumnado.
A continuación deixo unha lista de cortos ou vídeos que poden
servir para ser traballados en horas de titoría e cos que traballar
diversas temáticas cos rapaces:
1. Bullying:For the Birds
2. Cambio climático: What if all the ice melted on Earth?
3. Empatía:Living with depression
4. Violencia de xénero:"Slap her": children's reactions
5. Autoestima:Taking pictures of things I find beautiful
6. Cyberbullying e consumo responsable de internet: You look disgusting
7. Inclusión e diversidade:Love has no labels
8. Estigmatización e igualdade:Always like a girl
9. O sistema educativo:Alike
Todos estes vídeos permiten facer reflexións e críticas co alumnado sobre a situación actual e que queremos para o noso futuro, así como buscar modos de cambialo. Deste xeito, ademais de fomentar a creatividade, tamén espertamos neles o espírito crítico e o sentido da xustiza.
Na terceira sesión aprofondamos un pouco máis sobre o visto o
último día, que xirou entorno ás actividades de expresión
escrita. Este tipo de actividades soen ser máis "pesadas"
de facer para o alumnado, xa que a produción oral é algo que se fai
no momento e do que tes un feedback instantáneo, pero na escrita non
pasa así, de xeito que soe ser unha das tarefas que se fan na casa.
Ademais, algo negativo que ten escribir en inglés para o alumnado é
que para eles non ten un propósito: facer drills, por
exemplo, ou escribir un e-mail falando sobre os beneficios da comida
saudable non é atractivo de facer para eles. Polo tanto, é a nosa
tarefa darlles un propósito ás actividades de expresión escrita
para que queiran facelas de forma correcta e que se motiven a
escribir en primeiro lugar. Unha boa forma de lograr isto é mediante
un programa de intercambio de cartas cun instituto británico,
escribir ao docente información sobre si mesmos, escribir algo para
un concurso do instituto ou un traballo con información sobre algo
para colgar na clase ou nos corredores. O feito de expoñer algo da
súa creación soe ser unha actividade que lles gusta realizar, así
que podemos aproveitar esa baza para propoñerlles tarefas que se
lles fagan máis levadeiras.
Outras das actividades de produción escrita que me parecen, ademais
de completas, interesantes de facer, son tanto a de Ode to an
object como a da descripción a través dos cinco sentidos. Foron
actividades que nunca realicei na clase e que me parecen moi
inspiradoras e creativas, que desenvolven a imaxinación dos rapaces
dunha maneira extraordinaria. Por outra parte, tamén falamos de que
os vídeos, cancións ou imaxes tamén nos poden servir para facer
actividades de produción tanto escrita como oral. En clase falamos
do vídeo de Ormie the pig, xa que a partir del pódense crear unha
grande cantidade de actividades para diversos niveis. Un vídeo que
me recordou moito ao de Ormie é The Gift, un corto sen voz (só con
banda sonora) que tamén utilicei con alumnos de diversas idades para
facer descricións, utilizando un vocabulario máis pobre no primeiro
caso e un rexistro máis elevado no segundo. Ademais, os adolescentes
poden sentirse identificados en certa forma co que conta o vídeo,
que trata sobre a dor que produce unha ruptura amorosa e a felicidade
de atopar un novo amor. Debo dicir que nas miñas clases tamén deu
lugar a un debate candente entre rapaces e rapazas sobre quen era o
culpable da ruptura, de xeito que polo menos a participación foi
bastante activa, aínda que seguiu un derroteiro un pouco
off-topic do que eu pretendía nun principio. O corto en cuestión
é o seguinte:
Á hora de describir emocións e acontecementos, un dos short
clips que escollín para ensinar en clase é o do inicio
da película Up, que a maior parte dos rapaces xa coñecen.
Por iso mesmo me parece que lles chega moito mellor a mensaxe e a
emotividade do vídeo quizais, e considero que podería ser unha boa
opción para traballar tamén en diversos niveis xa sexa na escrita
ou no oral.
Outro dos cortos co que penso que tamén se poden sentir
identificados pola idade na que se atopan é o seguinte. É a
historia dunha rapaza e do que sinte tanto ela coma os pais cando ten
a súa primeira cita. Unha das actividades de expresión escrita que
se pode realizar é a de preguntarlles se algunha vez estiveron na
mesma situación cá protagonista e que pasou, ou como actuarían se
o estivesen nalgún momento. Ademais de ser un tema divertido, é moi
comprensible por parte de todo o público.
Pola contra, se o que queremos é que traballen con fotografías,
podemos proporcionarlle material de diverso tipo para que fagan
comparacións, ou incluso ofrecerlles distintas opcións para que
elixan unha delas. Algúns exemplos poderían ser os seguintes:
Na segunda parte da sesión centrámonos de novo na avaliación, e é
que calquera destas actividades son boas maneiras de determinar se a
expresión escrita do alumnado é a adecuada. Evidentemente, debemos
facer un seguemento do seu progreso mediante a avaliación continua,
mais ás veces hai profesores que ven necesaria a realización dunha
proba final que inclúa todo o que se fixese na materia. Pois ben, no
caso das linguas, con unha simple redación xa podemos ver se o
alumno está aplicando todo o que se aprendeu na materia, porque a
aprendizaxe desta é continua: ningún alumno pode aprender un día a
usar o presente continuo e esquecelo ó seguinte, porque o vai usar
de novo tanto na fala como na escrita. Deste xeito, calquera das
actividades propostas anteriormente son útiles a efectos de avaliar
a competencia escrita ou oral dos discentes.
Nesta clase fixemos fronte a quizais unha das tarefas máis
imporantes e difíciles para o profesorado: a avaliación. Dende
pequena recordo ben que a maior parte dos meus exames non avaliaban
coñecementos, se non a aprendizaxe memorística, de xeito que a
única avaliación que tiñamos era de memorizar, escribir e olvidar.
Porén, sabemos que nas clases de idioma esta maneira de avaliar non
só non é recomendada, senón que é imposible se queremos ter un
coñecemento, aínda que sexa mínimo, do idioma que é impartido.
Para empezar, comezamos falando sobre os diversos tipos de avaliación
que existen e como facer unha avaliación correcta. Antes de nada, as
características que debemos ter en conta á hora de avaliar son a
transparencia (o alumnado debe saber que puntúa e de que maneira), a
validez (debemos avaliar sempre tendo en conta o que fixemos e demos
na aula; non se poden avaliar competencias ou coñecementos non
practicados) e a factibilidade (as probas de avaliación deben ser
axeitadas ó tempo do que se dispón en clase para realizalas).
Porén, unha das cousas máis interesantes de analizar, baixo o meu
punto de vista, é o seguinte: que tipos e intrumentos de avaliación
aplicamos na clase de idiomas?
As clases de idiomas son interdisciplinares; é dicir, cando
avaliamos a un alumno dun idioma determinado estamos avaliando
diversas competencias, como a expresión e comprensión oral, a
expresión e comprensión escrita, a recursividade, a expresividade,
a fluidez, a capacidade de reacción... Con este compendio tan
heteroxéneo de habilidades, como podemos avaliar da maneira máis
xusta posible? A solución está en ser consecuentes e razoables co
que lle estamos pedindo ao alumnado en cada caso e realizar unha
avaliación de carácter global e equitativo, de xeito que se avalíen
tódalas competencias dunha maneira continua e asegurándonos de que
non estamos favorecendo a certos alumnos en detrimento doutros.
A primeira desas afirmacións pode parecer moi lóxica, pero seguro
que todos tivemos algún profesor que nos avaliou (ou incluso algún
de nós puido avaliar) os erros ortográficos nun exame de lectura,
por exemplo. Se nunha proba estamos avaliando a comprensión lectora
do alumnado, por que lles descontamos puntos se escriben mal unha
palabra? Isto non sería lóxico se temos en conta o obxectivo
principal desa proba, que é saber se o alumno en cuestión entendeu
ben un texto ou leu un libro de lectura obrigatoria. Debemos ter en
mente o que estamos pendindo que o alumnado faga e ser consecuentes;
doutro xeito, estaríamos caendo en facer correccións que poden
desmotivar e confundir ao alumnado, xa que o que esperamos deles
cando propoñemos unha actividade e cando a corriximos debe ser o
mesmo. Un exemplo que me parece excelente é o que se fai nas clases
de inglés do I.E.S. Alexandre Bóveda de Vigo, centro no que
actualmente me atopo realizando as prácticas externas. Esta mesma
semana o alumnado de 3º de ESO levou a cabo as probas de comprensión
oral, para o que tiveron que responder a unha serie de preguntas dun
listening sobre o tema da supervivencia. Cabe destacar que
aparte de que este tema foi moi traballado en clase, o material
utilizado contiña moito do vocabulario que xa se vira; pero aínda
así, se o alumnado é capaz de entender o que di o audio pero non o
transcribe correctamente, a resposta tamén se dá como válida. Por
exemplo, no listening comentábase que unha señora escordara
un nocello (en inglés, the lady twisted her ankle);
porén, a pesares de que un dos alumnos o escribiu como "ancle",
levou a puntuación completa nesa pregunta.
Con respecto a que debemos facer probas globais e que avalíen moitas
destrezas, isto é particularmente necesario nas nosas clases. Para
poder facer isto da maneira máis eficaz, máis fiable e máis
transparente posible, o ideal é contar cunhas ferramentas de
avaliación que nos axuden a ter en conta os aspectos positivos e
negativos do traballo de cada alumno e obter así unha calificación
máis obxectiva. Non obstante, ao ter que avaliar tantas cousas, eu
usaría diferentes ferramentas. Cando somos novatos, ademais, penso
que cometemos máis erros no que a avaliar se refire, de xeito que
todo sería cuestión de modificalas e perfeccionalas co paso do
tempo. Nun principio, si que me gustaria usar grellas de avaliación (que ademais, tivemos que crear para outra asignatura mediante a ferramenta RubiStar) sobre todo para a produción escrita, e as listas de control
parécenme moi útiles para a produción oral. Se ademais lles
proporcionamos aos alumnos unha copia destas ferramentas que imos
utilizar para avalialos, facemos a nosa forma de avaliar moito máis
transparente, e polo tanto, isto debería reflectirse tamén nas
cualificacións.
Por último, polo xeral tamén temos a impresión de que a avaliación
debe realizarse sempre unha vez rematado o proceso de aprendizaxe.
Dende logo, para min sempre foi así tanto na educación primaria,
como na secundaria e na maior parte das asignaturas da universidade.
Porén, unha lingua é algo ao que hai que ir incorporando
vocabulario, reglas gramaticais e expresión cada vex máis
complexas, de xeito que o utilizar a avaliación formativa para
avaliar as capacidades do alumnado cobra sentido. Porén, eu tamén
realizaría unha proba de avaliación inicial e unha proba de
avaliación sumativa ao rematar as clases. Eso si, serían anónimas
e non contarían para a nota; simplemente serían informativas tanto
para saber de que nivel partir ao plantexar as clases como para
avaliar se se cumpliron as expectativas e os obxectivos do curso.
Ámbalas dúas probas poden ser simplemente orais: non é necesario
"estresar" ao alumnado facéndolle pensar en máis probas
de avaliación, pero si sería bo tomar certas notas ao principio e
ao final das clases para ver o seu progreso. Analizar conxuntamente
estes dous tipos de probas pode darnos unha información moi
importante tanto de como evolucionou o alumno, como dos aspectos que
non quedaron de todo claros para o conxunto do grupo. Noutras
palabras, permite avaliar tamén a labor do profesorado, que é un
dos grandes olvidados no proceso de avaliación, pero que tamén é
necesaria para mellorar as nosas habilidades docentes. Ademais de
facer unha proba sumativa, eu tamén intentarei pasar un cuestionario
ao alumnado para que avalíe a miña labor. Isto permitirame
redirixir e replantexar mellor como presento algunhas cousas na clase
para que queden máis claras ou saber se o que explico cala na mente
dos discentes.
Na seguinte clase obtivemos moitas ideas de actividades de diferente
tipo e con diversas finalidades. Toda a clase estivo relacionada coa
importancia da comprensión escrita, de xeito que empezamos cunha
actividade moi graciosa: o three minute test. Esta actividade,
máis que estar relacionada coa comprensión, fainos conscientes da
importancia de indicarlles aos alumnos da necesidade de ler
detidamente as actividades, exames... antes de lanzarse a escribir.
Neste caso, a pesares de que o texto daba unha lista moi larga de
instrucións, só era preciso facer caso das dúas primeiras, pero
para sabelo era necesario acabar de ler o texto enteiro e prestarlle
atención.
Un dos problemas máis grandes que teñen é o non prestar atención
ao que len e o escribir antes de ler o que se lles pide. Eu tamén me
sumo a esta afirmación: recordo perfectamente que nun exame de
Historia olvideime de darlle a volta á folla e deixei case a metade
das preguntas sen responder por non ler a primeira páxina, na que
claramente poñía: "Lede as DÚAS páxinas. Podedes facer
preguntas das dúbidas nos primeiros 10 minutos do exame". Por
cousas como estas é moi importante facerlles entender que ás veces
non chegan a facer o que lles pedimos por non leren ben os
enunciados, e que son realmente útiles para realizar as actividades.
Se non fosen precisos, non estarían aí!
Por outra banda, outro dos feitos que pode afectar á comprensión
lectora é o feito de non recoñecer algún termo. En moitas ocasións
ofuscámonos e centrámonos demasiado nunha palabra que non
coñecemos, e parece que xa non sabemos de que vai un texto
simplemente porque non saibamos o significado exacto dunha. Nada máis
lonxe da realidade, o cerebro humano é quen de extraer o significado
por contexto en moitas ocasións. Para demostrar este feito, vimos un
texto en clase no que había varias palabras que estaban inventadas.
Evidentemente, ninguén da clase sabía o que significaban, pero
aínda así, obtivemos todos unha idea xeral do texto e incluso
puidemos responder ás preguntas que se formulaban a continuación.
Un dos cursos onde se fai máis imortante esta actividade é en
segundo de bacharelato, xa que probablemente non vaian entender
tódalas palabras que haxa no exame. Porén, iso non lles vai impedir
aprobalo nin facer ben os exercicios, ó igual que como falantes
nativos tampouco coñecemos tódolos termos do noso idioma e iso non
nos impide comunicarnos! Agora, durante o período de prácticas,
penso levar esta actividade á clase nos segundos de bach., xa que
nas clases sóese notar o agobio e a presión de moitos deles polas
probas pre-universitarias e pode ser unha forma de que se sintan máis
seguros e teñan máis autoestima.
Outras actividades que vimos na clase para a mellora da comprensión
escrita foron os dictados, que xa comentáramos en clases anteriores.
Dentro das actividades deste tipo parecéronme moi útiles, sobre
todo, dúas delas:
A primeira consistía en que entregábamos ao alumnado un parágrafo
cun texto enteiro ao que previamente lle eliminemos os espacios,
comas e calquera outro signo de puntuación. Deste xeito, eles poden
indicar onde estar e reconstruílos, de maneira que melloran a súa
capacidade de escribir correctamente en inglés. Isto é
particularmente imporante, debido a que os alumnos non son
conscientes de que o cambio de idioma entraña tamén un cambio na
estrutura das oracións e a puntuación. Por exemplo, en inglés as
frases son moito máis curtas que en español, de xeito que nós
tendemos a utilizar moito máis as pausas dentro da propia oración.
A seguinte era unha actividade de listening e reading
que permitía mellorar tamén a escrita, xa que consiste en que nun
texto substituíamos algunhas palabras por outras que soen
practicamente igual ou minimal pairs. Un exemplo que vimos
foi o da canción "Everything
I do", de Bryan Adams. Nin que dicir ten que se lle pode
sacar moito partido ás cancións en clase, xa non só porque
resultan atractivas, senón porque permiten facer moitas
actividades. Dende facer actividades de comprensión, facer unha
interpretación e reflexión do vídeo musical ou da letra da
canción, e ata dictados ou exercicios de búsqueda de palabras que
teñan o mesmo son, por exemplo. Ademais, cabe resaltar o feito de
que cantar as cancións ou lelas en clase serven para mellorar tamén
a pronuncia do inglés.
Nesta clase tamen falamos da adquisición do vocabulario. Unha idea
que me pareceu magnífica para traballar o vocabulario é a de levar
unha cartulina plastificada con rotuladores para que poidan escribir
enriba e borrar despois. A razón pola que me parece excelente é
porque é moi dinámica e permite facer un traballo colaborativo
eficiente e rápido, que é un dos principais obxectivos. Na clase
comentamos que podiamos utilizalo para que escriban as palabras dunha
categoría que coñezan ("food", "pieces of clothing",
"flowers", "animals"...). Pero a verdade é que
as aplicacións deste recurso son inesgotables: podemos propoñerlles
actividades en grupo nas que teñan que describir como se sentirían
se lles pasase algo en concreto (por exemplo: "how would you
feel if you were on a plane and there was a child crying and
screaming?" ou "how would you feel if you had the ability
to read minds?"), o que poden facer nun sitio determinado ("name
activities you can do in a museum", "activities you can do
on a park"...). E ademais, hasta permite facer concursos nos
que o grupo que máis palabras escriba leve unha "recompensa".
A competitividade sana pode chegar a ser unha grande aliada do
docente de idiomas ao tratar con adolescentes, xa que os motiva máis
a participar.
Por último xa, acabamos por falar das actividades de bellwork,
que son aquelas que podemos
levar á práctica cando rematamos a explicación dunha sesión e nos
quedan uns minutos libres antes de que toque o timbre. Debido a isto,
teñen que ser actividades rápidas e que capten a atención dos
rapaces. Unha das que pensei que podería ser divertida sería un
xogo tipo "Taboo" ou "Heads Up" . A verdade é
que foron dous exemplos de actividades que utilicei tanto con nenos
como con adolescentes coas que máis respondían e participaban. E,
por suposto, son moi divertidas porque permiten que se expresen
mediante xestos ou outras palabras (dependendo do nivel de
dificultade e da idade, no meu caso), de xeito que todos pasamos un
bo momento. Outra destas actividades é a que eu coñezo por
"Scattergories" (que
parece ser que tamén se chama "Tutti frutti"), na que se
dá unha letra e varias categorías ("colours", "animals",
"professions", "countries", "brands of
cars", "names of famous people" ou calquera que se nos
poida ocorrer). Cada alumno (ou cada grupo) debe atopar unha palabra
para cada categoría que comece pola letra indicada. Á hora de
puntuar, o que eu facía era dar 10 puntos por cada palabra que non
saíra repetida, 5 puntos por cada repetida, e 15 puntos se unha
persoa tiña unha palabra nunha categoría na que ninguén máis
atopara unha. E xa para rematar, outra actividade de bellwork
que usei e que quizais aquí non sexa tan coñecida é o "Boggle"
ou "Wordshake", do que deixo no enlace unha versión online.
É un xogo no que hai unha serie de letras e hai que intentar facer o
maior número de palabras usando a maior cantidade de letras
posibles. Ao seren xogos rápidos e que non precisan de moito
material, poden ser perfectos para eses momentos onde precisamos
extender a clase un pouco máis.
A seguinte clase comezou, coma case todas, cunha actividade de
warm-up na que se traballaban as descricións. Nesta actividade a
clase dividíase en dous grupos e a cada un tocáballe un papel
diferente, que debían intentar describir entre tódolos membros do
grupo. Un deles era un papel reciclado a partires de materia orgánica
e o outro estaba feito dun material diferente á celulosa tamén, de
xeito que esta actividade de warm-up serviríanos para introducir
temas relacionados coa reciclaxe ou o coidado do medio ambiente. A
idea é que as clases deben xirar en torno a un tema, non a unha
destreza (por exemplo, a gramática, que era a que nós máis dabamos
no instituto). A partires dun tema introdúcese vocabulario e
expresións necesarias para cada un, pero para que unha clase sexa
comunicativa o importante é que todo flúa a partires dun tema en
concreto.
A continuación fixemos outro exercicio de warm-up coa información
persoal de todos nós que aportamos na clase anterior. Tratábase de
un crucigrama no que as pistas era a nosa información e as claves,
os nosos nomes. Ao contrario do que se poida pensar, a verdade é que
os alumnos do máster non nos coñecemos todos entre nós, de xeito
que me pareceu unha boa actividade para coñecernos máis.
A seguinte actividade que fixemos estaba tamén moi personalizada:
era unha fotografía na que saía a docente nunha das súas viaxes
familiares. O que foi interesante desta actividade foi que a partires
desa fotografía tiñamos que facer preguntas para intentar recabar a
información que non tiñamos: quen era o resto das persoas que se
atopaban alí, por que, que relación tiñan coa docente...
Pareceunos tan boa idea que a actividade con fotografías que tiñamos
que deseñar en grupos foi moi parecida a esta. Na nosa fotografía
tamén saímos unha compañeira e eu, e a idea é que os alumnos
intenten adiviñar información sobre nós e a imaxe que teñen
diante a partir de preguntas.
As imaxes son recursos moi útiles que podemos utilizar nas aulas. Xa
sexa para actividades coma anterior, para facer descricións ou
comparacións, a verdade é que son moi recorridas para calquera
momento e poden encaixar en calquera tema: basta con buscar fotos
relacionadas co que estemos falando. En clase vimos fotografías de
Dina Goldstein, unha artista que ten imaxes que dan bastante que
falar porque teñen personaxes facilmente recoñecibles, e que nos
permiten plantexar actividades relacionadas con contar a historia
detrás da foto ou poñerlle un título, por exemplo. Algunhas das
súas fotos dan pé a tratar temas que están suxeitos a debate, como
por exemplo, esta:
Tamén hai que ser cautos e cautas co que eliximos para tratar co grupo
clase, tendo sempre coidado de non ferir sensibilidades, de xeito que
é importante que pensemos en tódalas posibilidades e dirixir moito
as actividades cando estemos fronte a material coma este.
Por último, tamén tratamos o lateral
thinking, que nos permite crear moitas actividades
comunicativas co alumnado dun xeito fácil e rápido. Consiste en
explorar posibilidades fóra do común e fai que os aprendices teñan
que utilizar moito a imaxinación. Ás veces, recorrer á esaxeración
e á improvisación, coma neste caso, tamén desenvolve a capacidade
de reacción do alumnado e pode axudalos a "saír do paso"
en situacións reais. Para min dentro desta categoría destacou a
actividade na que cada alumno debía elixir dúas tarxetas e dicir
que faría cos obxectos e os lugares que había escritos en cada
unha. A unha alumna tocoulle, por exemplo "scissors" e
"Sidney", de xeito que como podemos ver, hai un grande
compoñente de capacidade de reacción e imaxinación que pode
resultar divertido de explorar. Aquí tamén incluíamos os xogos do
tipo "never have I ever", que eu tamén utilicei cos meus
alumnos e que permiten coñecer algo máis sobre todos e, se o
profesorado tamén participa, achégase máis ao alumnado.
Estas últimas actividades poderían formar parte tamén do que
coñecemos como 5 minute fillers, que son actividades curtas
dirixidas a momentos nos que nos quedan 5 minutos para rematar a
clase e o alumnado xa está cansado, por exemplo. Paréceme unha
forma moi lúdica de aproveitar todo o tempo de clase de maneira que
non se aburran e sigan practicando e usando o idioma, que a fin de
contas, é un dos obxectivos que perseguimos como docentes.
